YouTube lặng lẽ dùng AI 'làm đẹp' video, cộng đồng sáng tạo nổi giận

Trong những năm gần đây, YouTube đã trở thành nền tảng chia sẻ video lớn nhất thế giới, đồng thời cũng là nguồn thu nhập chủ yếu của hàng triệu nhà sáng tạo nội dung. Tuy nhiên, khi một nền tảng đạt đến quy mô và ảnh hưởng toàn cầu như vậy, mỗi thay đổi nhỏ trong thuật toán hoặc chính sách đều có thể gây ra tác động khổng lồ đến cộng đồng người dùng. Và mới đây, YouTube đang phải đối mặt với một làn sóng chỉ trích dữ dội khi thừa nhận đã tự động can thiệp vào chất lượng video trên Shorts mà không có sự đồng ý của người tải lên.

Sự việc này bắt đầu được chú ý khi một số người dùng nhận thấy video Shorts của họ trở nên khác thường: hình ảnh mịn bất thường, chi tiết nhòe, màu sắc bị thay đổi, giống như bị áp một bộ lọc làm đẹp tự động. Ban đầu, nhiều người nghĩ đây chỉ là sự cố kỹ thuật hay do lỗi của thiết bị quay phim. Tuy nhiên, khi ngày càng nhiều nhà sáng tạo cùng lên tiếng, mọi thứ mới được làm sáng tỏ: YouTube thực sự đang tiến hành một "thử nghiệm" có chủ đích, trong đó áp dụng thuật toán xử lý hình ảnh trực tiếp lên video của người dùng mà không hề thông báo trước.

1. YouTube dùng thuật toán để “làm đẹp” video

Theo báo cáo từ Android Authority, YouTube đã thừa nhận đang áp dụng thuật toán học máy truyền thống để tự động can thiệp vào video của người sáng tạo, đặc biệt là Shorts. Cơ chế này bao gồm các thao tác như làm nét, khử nhiễu, tăng độ trong và cải thiện độ mượt, với mục tiêu chính thức là nâng cao trải nghiệm hình ảnh cho người xem.

Thoạt nhìn, đây dường như là một bước tiến tích cực, nhất là trong bối cảnh Shorts đang cạnh tranh trực tiếp với TikTok và Instagram Reels. Trên các nền tảng này, chất lượng hình ảnh và trải nghiệm thị giác là yếu tố then chốt để thu hút và giữ chân khán giả. Một video rõ nét, màu sắc bắt mắt có thể khiến người xem ở lại lâu hơn và quay lại nhiều lần.

Tuy nhiên, vấn đề nằm ở cách thực hiện: YouTube đơn phương áp dụng mà không hỏi ý kiến tác giả hay cung cấp bất kỳ tùy chọn bật/tắt nào. Điều này đồng nghĩa với việc các nhà sáng tạo mất hoàn toàn quyền kiểm soát đối với tác phẩm của mình. Không phải ai cũng muốn video trông “mượt” hơn và trong nhiều trường hợp, sự “làm đẹp” này lại phản tác dụng.

Hệ quả là nhiều video sau khi bị thuật toán xử lý trở nên khác xa bản gốc, thậm chí làm sai lệch ý đồ nghệ thuật của tác giả. Một số video bị biến dạng với màu sắc lạ, đường nét nhân tạo, trông giống deepfake hoặc tranh kỹ thuật số hơn là cảnh quay thực tế. Rhett Shull (YouTuber nổi tiếng trong cộng đồng âm nhạc và công nghệ) cho biết video của anh bị thay đổi đến mức không còn nhận ra: “Nó không còn là video tôi làm nữa. Tôi cảm thấy nội dung của mình bị biến dạng một cách khó hiểu.”

Phản ứng của Rhett đại diện cho nỗi lo chung của cộng đồng sáng tạo nội dung: nền tảng đang can thiệp quá sâu mà thiếu minh bạch. Với những người xem bình thường, có thể họ sẽ không nhận ra sự khác biệt. Nhưng với những nhà sáng tạo dành hàng giờ, thậm chí hàng tuần để chỉnh màu, xử lý từng khung hình, thì đây là một sự xúc phạm nghiêm trọng đến công sức và bản sắc nghệ thuật.

2. Khi “cái hồn” của tác phẩm bị bóp méo

Đối với nhiều nhà sáng tạo, video không chỉ là nội dung kiếm tiền, mà còn là một tác phẩm nghệ thuật, nơi họ gửi gắm phong cách, cá tính và thông điệp riêng. Vì vậy, việc YouTube tự ý chỉnh sửa mà không có sự đồng ý của tác giả được coi là một hành động xâm phạm quyền sáng tạo và quyền sở hữu trí tuệ.

Một trong những ví dụ điển hình nhất là TheMrBravoShow, một YouTuber nổi tiếng với phong cách quay phim hoài cổ bằng máy quay thập niên 1980. Điểm đặc trưng trong video của anh là hạt nhiễu, độ mờ, màu sắc vintage. Thế nhưng, sau khi YouTube áp dụng thuật toán “làm đẹp”, toàn bộ đặc trưng ấy bị loại bỏ.

Anh bức xúc chia sẻ: “Thử nghiệm của YouTube đã đánh cắp cái hồn của video. Ý đồ nghệ thuật của tôi bị phá hỏng hoàn toàn bởi các hiệu ứng hậu kỳ kỳ lạ mà tôi không hề yêu cầu.” Trường hợp của anh không phải cá biệt, nhiều nhà sáng tạo trong các lĩnh vực nghệ thuật thị giác, làm phim tài liệu hoặc sản xuất video độc lập cũng đang gặp vấn đề tương tự.

Điều này dẫn đến câu hỏi cốt lõi: Liệu một nền tảng có quyền thay đổi sản phẩm sáng tạo mà không có sự đồng ý từ tác giả? Trong các ngành nghề sáng tạo khác, quyền tác giả luôn được bảo vệ nghiêm ngặt. Nếu một tờ báo tự ý chỉnh sửa bài viết của phóng viên đến mức sai lệch ý nghĩa ban đầu, chắc chắn sẽ vấp phải phản ứng dữ dội và thậm chí kiện tụng. Vậy tại sao với video YouTube lại có thể làm điều tương tự mà không gặp rào cản pháp lý?

Trước làn sóng chỉ trích, Rene Ritchie, đại diện chính thức của YouTube, đã lên tiếng giải thích rằng đây chỉ là một thử nghiệm giới hạn và nhấn mạnh nền tảng “không dùng AI tạo sinh” mà chỉ áp dụng “học máy truyền thống”. Ông so sánh nó với cách smartphone xử lý ảnh chụp để làm nét hoặc giảm nhiễu.

Tuy nhiên, lời giải thích này không làm dịu được làn sóng phẫn nộ. Nhiều người cho rằng việc phân biệt giữa “AI” và “học máy” chỉ là cách chơi chữ để giảm nhẹ mức độ nghiêm trọng. Bản chất vấn đề không nằm ở công nghệ, mà nằm ở quyền tự do sáng tạo và sự tôn trọng tác giả.

Trong bối cảnh tranh luận toàn cầu về AI, bản quyền và quyền kiểm soát nội dung số đang nóng hơn bao giờ hết, hành động của YouTube khiến nhiều nhà sáng tạo mất niềm tin. Họ lo ngại rằng hôm nay chỉ là “làm đẹp” nhưng ngày mai nền tảng có thể can thiệp sâu hơn: thay đổi tông màu, thay đổi ánh sáng, thậm chí thêm hiệu ứng mà không cần hỏi ý kiến tác giả.

Hậu quả dài hạn có thể dẫn đến mâu thuẫn pháp lý và rạn nứt mối quan hệ giữa nền tảng và nhà sáng tạo, những người đang đóng góp trực tiếp vào sự thành công của YouTube.

3. Sự đạo đức giả của YouTube

Điều khiến cộng đồng càng phẫn nộ là sự mâu thuẫn trong chính sách của YouTube. Trong khi tự ý áp dụng thuật toán để thay đổi video của người khác, YouTube lại có kế hoạch hạn chế khả năng kiếm tiền của các kênh sử dụng AI tạo sinh.

Điều này bị coi là đạo đức giả: tại sao khi YouTube dùng thuật toán để chỉnh sửa video thì được coi là "cải thiện", còn khi các nhà sáng tạo chủ động sử dụng AI để làm phong phú nội dung thì lại bị hạn chế? Nhiều nhà sáng tạo cảm thấy bị đối xử bất công và chính sách này chỉ làm gia tăng sự ngờ vực rằng YouTube ưu tiên lợi ích của nền tảng hơn quyền lợi của cộng đồng.

Một cuộc khủng hoảng niềm tin đang dần hình thành. Nhiều nhà sáng tạo lo lắng rằng đây chỉ là bước khởi đầu. Họ đặt câu hỏi: Trong tương lai, YouTube có thể can thiệp sâu đến mức nào? Liệu nền tảng có tự động thay đổi màu sắc, âm thanh, thậm chí chỉnh sửa nội dung video vì "lợi ích người xem"? Nếu không có sự minh bạch và tùy chọn kiểm soát cho người dùng, điều này có thể dẫn đến những hệ quả nghiêm trọng về quyền sáng tạo.

4. Cuộc khủng hoảng niềm tin và lời kêu gọi minh bạch

Sự kiện lần này đã làm dấy lên một làn sóng kêu gọi YouTube phải thay đổi. Các nhà sáng tạo không chỉ muốn lời giải thích, mà còn muốn quyền được lựa chọn. Họ yêu cầu nền tảng phải cung cấp một tùy chọn bật/tắt bất kỳ tính năng xử lý tự động nào, thay vì áp đặt một cách độc đoán.

Hơn nữa, cộng đồng cũng yêu cầu YouTube phải minh bạch hơn trong việc sử dụng thuật toán và AI. Trong thời đại mà nội dung số đóng vai trò quan trọng, quyền sở hữu trí tuệ và quyền kiểm soát tác phẩm là yếu tố sống còn. Nếu YouTube tiếp tục phớt lờ ý kiến người dùng, nguy cơ mất đi lòng tin và sự ủng hộ từ cộng đồng là rất lớn.

Không ít người đã gợi ý rằng sự cạnh tranh từ các nền tảng khác như TikTok, Instagram hay các ứng dụng phi tập trung (decentralized platforms) có thể là lời cảnh tỉnh cho YouTube. Nếu không lắng nghe và tôn trọng cộng đồng, họ có thể sẽ đánh mất chính nguồn nội dung giúp nền tảng tồn tại.

5. Kết luận

Câu chuyện YouTube tự ý can thiệp video trên Shorts không chỉ là một sự cố kỹ thuật hay chính sách, mà là hồi chuông cảnh tỉnh về quyền lực quá lớn của các nền tảng công nghệ. Khi nắm trong tay khả năng quyết định cách hàng tỷ người xem và sáng tạo nội dung, các công ty như YouTube phải đi kèm với trách nhiệm minh bạch và tôn trọng quyền của cộng đồng.

Việc cải thiện chất lượng video là điều đáng hoan nghênh nhưng bất kỳ thay đổi nào cũng cần dựa trên sự đồng thuận và minh bạch. Chỉ khi nhà sáng tạo có quyền lựa chọn và kiểm soát nội dung của mình, niềm tin mới được duy trì.

YouTube đã, đang và sẽ tiếp tục là nền tảng dẫn đầu trong lĩnh vực video trực tuyến. Tuy nhiên, nếu không lắng nghe phản hồi và điều chỉnh chính sách, chính YouTube sẽ tự tạo ra kẻ thù lớn nhất của mình: sự bất mãn và rời bỏ của chính những người đã giúp nền tảng phát triển.