Bóc trần 3 chiêu lừa đảo qua email siêu tinh vi khiến nhiều người sập bẫy

Trong nhiều năm, người dùng internet thường nghĩ đến email lừa đảo như những tin nhắn cẩu thả, sai chính tả, với nội dung “ngây ngô” đến mức chỉ nhìn qua cũng có thể nhận ra. Tuy nhiên, thời đại công nghệ đã thay đổi tất cả. Tội phạm mạng ngày nay không chỉ nâng cấp phương thức tấn công mà còn tận dụng những công nghệ tối tân như trí tuệ nhân tạo (AI) để tạo ra những kịch bản lừa đảo hoàn hảo, khó đoán và nguy hiểm hơn nhiều.

Nếu bạn vẫn còn chủ quan với email lừa đảo, đã đến lúc cần nhận thức rõ rằng kẻ gian đang ngày càng chuyên nghiệp. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu ba chiêu trò lừa đảo email thế hệ mới đang phổ biến nhất hiện nay, cách chúng hoạt động và cách bạn có thể tự bảo vệ bản thân khỏi những cạm bẫy này.

1. Tống tiền bằng nỗi sợ hãi và video nhạy cảm

Đây được xem là một trong những thủ đoạn lừa đảo dai dẳng, tinh vi và gây hoang mang nhất. Kẻ gian sẽ gửi đến bạn một email mà nhìn qua bạn có thể tưởng rằng nó xuất phát từ chính địa chỉ của bạn. Nội dung email tuyên bố rằng chúng đã hack thành công webcam và ghi lại video nhạy cảm của bạn. Để gia tăng mức độ đáng sợ, chúng đe dọa rằng nếu bạn không trả tiền chuộc (thường bằng tiền điện tử như Bitcoin) trong vòng 24 – 48 giờ, đoạn video “nhạy cảm” đó sẽ được gửi đến toàn bộ danh bạ email của bạn, thậm chí là đăng tải công khai lên mạng xã hội.

Điều khiến chiêu trò này trở nên thuyết phục là kẻ gian thường kèm theo một số “bằng chứng” để tạo cảm giác đáng tin. Chúng có thể gửi kèm một mật khẩu cũ mà bạn từng sử dụng (lấy từ những vụ rò rỉ dữ liệu công khai), hoặc một hình ảnh chụp nhà của bạn trên Google Maps và tuyên bố rằng chúng đang theo dõi từng bước chân của bạn.

Thế nhưng, sự thật là những kẻ này hoàn toàn không có bất kỳ đoạn video nào. Kỹ thuật gửi email giả mạo từ chính địa chỉ của bạn chỉ là một thủ thuật phổ biến trong giới tội phạm mạng và mật khẩu bị lộ thực chất đến từ những cơ sở dữ liệu bị rò rỉ từ trước. Chúng không hề hack được vào tài khoản của bạn.

Điều quan trọng khi nhận những email này là phải thật bình tĩnh và tỉnh táo. Đừng hoảng loạn và cũng đừng trả bất kỳ khoản tiền nào. Hãy xóa bỏ email ngay lập tức. Nếu mật khẩu được nêu trong email vẫn đang được bạn sử dụng cho các tài khoản khác, hãy đổi mật khẩu mới ngay lập tức và bật xác thực hai yếu tố (2FA) để tăng cường bảo mật. Ngoài ra, cần nhớ rằng những email kiểu này là một hình thức lừa đảo tinh vi nhằm đánh vào tâm lý sợ hãi. Càng hoảng loạn, bạn càng dễ rơi vào bẫy.

2. “Hóa đơn từ trên trời rơi xuống”

Một chiêu trò lừa đảo email phổ biến khác đang khiến nhiều người mất cảnh giác là việc bạn bất ngờ nhận được một email hóa đơn hoặc thông báo thanh toán từ các sàn thương mại điện tử lớn hay dịch vụ thanh toán trực tuyến. Trong đó, email thông báo bạn vừa mua một món đồ đắt tiền như một chiếc MacBook, một điện thoại cao cấp hay một gói phần mềm bảo mật đắt đỏ.

Điều khiến nhiều người hoảng loạn là những email này được thiết kế cực kỳ chuyên nghiệp, có logo, phông chữ và cách trình bày không khác gì email thật từ các công ty lớn. Nội dung email thường kèm theo một lời cảnh báo rằng nếu đây là một giao dịch không hợp lệ, bạn cần phải gọi ngay đến số điện thoại “hỗ trợ” trong email để xử lý.

Tuy nhiên, đây mới chính là cái bẫy thật sự. Khi bạn gọi điện đến số điện thoại trong email, đầu dây bên kia sẽ là những kẻ lừa đảo đóng giả nhân viên hỗ trợ khách hàng. Chúng sẽ khéo léo khai thác tâm lý hoảng loạn của bạn để tiếp tục thực hiện một vụ tấn công kiểu “kỹ thuật xã hội” (social engineering). Kẻ gian sẽ bịa ra các “vấn đề” trên tài khoản hoặc thiết bị của bạn, yêu cầu bạn cài phần mềm điều khiển từ xa để “khắc phục sự cố” hoặc tìm cách moi thông tin thẻ tín dụng, yêu cầu bạn cung cấp mã OTP, hay thậm chí là chuyển tiền trực tiếp để “giải quyết vấn đề”.ư

Điều đáng nói là chiêu trò này không nhắm vào việc chiếm đoạt số tiền ghi trên hóa đơn, mà mục tiêu thực sự là chiếm quyền kiểm soát thiết bị hoặc tài khoản tài chính của bạn. Để tránh sập bẫy, hãy ghi nhớ: không bao giờ gọi vào số điện thoại trong email mà bạn nghi ngờ. Nếu muốn xác thực thông tin, hãy truy cập trực tiếp vào trang web chính thức của công ty được nhắc đến trong email, hoặc tự mình kiểm tra sao kê giao dịch ngân hàng. Nếu giao dịch là giả, sẽ không có bất kỳ khoản nào xuất hiện trong tài khoản của bạn.

Ngoài ra, có một số dấu hiệu để nhận biết hóa đơn giả. Chúng thường thiếu những thông tin mà hóa đơn thật luôn có, chẳng hạn như 4 số cuối của thẻ tín dụng bạn sử dụng, địa chỉ giao hàng chi tiết, hoặc thông tin cụ thể về tài khoản. Việc thiếu những chi tiết này là dấu hiệu cho thấy email không xuất phát từ công ty thật.

3. Email lừa đảo được nâng cấp lên một tầm cao mới

Nếu như những năm trước, chúng ta có thể dễ dàng phát hiện email lừa đảo nhờ những lỗi chính tả, ngữ pháp hay cách hành văn cẩu thả, thì hiện nay tình thế đã thay đổi hoàn toàn. Trí tuệ nhân tạo đang trở thành công cụ đắc lực cho kẻ lừa đảo, giúp chúng soạn ra những email tinh vi và hoàn hảo hơn bao giờ hết.

AI giúp loại bỏ hoàn toàn những dấu hiệu dễ nhận biết trước đây. Email lừa đảo giờ đây trau chuốt từng câu chữ, không còn lỗi chính tả hay cách diễn đạt thô vụng. Chúng được viết bằng văn phong tự nhiên, thậm chí còn sử dụng cách xưng hô, ngôn ngữ và phong cách phù hợp với từng đối tượng cụ thể.

Không chỉ dừng lại ở nội dung văn bản, AI còn có khả năng tạo ra hình ảnh giả mạo cực kỳ thuyết phục. Ví dụ, nếu nạn nhân từng đăng tin về việc mất thú cưng trên mạng xã hội, kẻ gian có thể dùng AI để tạo ra một bức ảnh giả cho thấy chúng “tìm thấy” thú cưng và yêu cầu tiền chuộc. Đây là ví dụ điển hình cho việc AI được tận dụng để nâng cấp thủ đoạn lừa đảo.

Một điểm nguy hiểm khác là AI có thể quét và tổng hợp thông tin công khai về bạn trên internet và mạng xã hội chỉ trong vài giây. Những thông tin tưởng chừng vô hại mà bạn chia sẻ như công ty bạn đang làm việc, sự kiện bạn vừa tham dự, hay bạn bè của bạn đều có thể bị lợi dụng. Kẻ lừa đảo có thể tạo ra email giả danh phòng nhân sự của công ty, gửi cho bạn “khảo sát mức độ hài lòng” với công việc. Hoặc chúng có thể giả làm một người bạn mới quen tại sự kiện gần đây để gửi email có chứa liên kết độc hại.

Điểm chung của mọi hình thức email lừa đảo là nhắm vào cảm xúc của nạn nhân. Dù chiêu trò tinh vi đến đâu, chúng luôn cố gắng kích động nỗi sợ hãi, hoảng loạn hoặc tham lam để khiến bạn hành động thiếu suy xét. Đây chính là điểm yếu mà kẻ gian khai thác.

4. Lời khuyên để tự bảo vệ trước những chiêu trò tinh vi

Trước những phương thức lừa đảo ngày càng tinh vi, việc bảo vệ bản thân đòi hỏi sự cảnh giác cao độ. Hãy nhớ những nguyên tắc sau:

Luôn giữ bình tĩnh trước mọi email đáng ngờ. Kẻ gian thường lợi dụng tâm lý hoảng loạn, sợ hãi hoặc nóng vội để khiến bạn làm theo yêu cầu mà không kịp suy nghĩ. Hãy hít thở sâu, đọc kỹ nội dung và xem xét logic của email trước khi hành động.

Không bao giờ nhấp vào liên kết hoặc gọi số điện thoại trong email lạ. Những đường link trong email lừa đảo thường dẫn đến trang web giả mạo, có thể đánh cắp thông tin tài khoản hoặc cài mã độc lên thiết bị của bạn. Nếu email yêu cầu bạn xác minh thông tin, hãy tự gõ địa chỉ trang web chính thức vào trình duyệt, tuyệt đối không click trực tiếp từ email.

Kiểm tra thật kỹ địa chỉ người gửi. Đừng chỉ nhìn vào tên hiển thị trong email vì nó có thể bị giả mạo rất dễ dàng. Hãy để ý kỹ phần tên miền phía sau “@” xem có trùng khớp với tên miền chính thức của công ty hoặc dịch vụ mà email nhắc đến không. Chỉ cần một ký tự sai khác (ví dụ: “amaz0n.com” thay vì “amazon.com”) cũng đủ để bạn nhận ra đó là giả mạo.

Cập nhật và thay đổi mật khẩu thường xuyên, đồng thời bật xác thực hai yếu tố (2FA) cho các tài khoản quan trọng. Mật khẩu mạnh nên có độ dài đủ lớn, kết hợp chữ hoa, chữ thường, số và ký tự đặc biệt. 2FA giúp tăng thêm một lớp bảo vệ, ngay cả khi mật khẩu của bạn bị lộ, kẻ gian cũng khó truy cập vào tài khoản.

Theo dõi các thông tin rò rỉ dữ liệu để kịp thời phản ứng. Bạn có thể sử dụng các dịch vụ kiểm tra email bị rò rỉ (như “Have I Been Pwned”) để biết tài khoản nào của mình từng bị lộ thông tin. Khi phát hiện rủi ro, hãy lập tức thay đổi mật khẩu và kích hoạt các biện pháp bảo mật cần thiết.

Ngoài những nguyên tắc trên, hãy chủ động nâng cao kiến thức về an ninh mạng và chia sẻ các thông tin cảnh báo cho người thân, bạn bè. Việc lan tỏa nhận thức chung giúp cộng đồng cùng nhau xây dựng một môi trường mạng an toàn hơn, giảm nguy cơ bị tội phạm mạng lợi dụng. Tội phạm mạng không ngừng phát triển và chúng luôn tìm ra cách mới để khai thác điểm yếu của con người. Nhưng với sự cảnh giác và kiến thức, bạn hoàn toàn có thể bảo vệ bản thân khỏi những email lừa đảo tinh vi nhất. Đừng để nỗi sợ hoặc sự chủ quan khiến bạn trở thành nạn nhân.