Microsoft gióng hồi chuông cảnh báo: ChatGPT giả đang tấn công dữ liệu người dùng

Trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo (AI) bùng nổ, ChatGPT đã nhanh chóng trở thành một công cụ hỗ trợ đắc lực cho hàng triệu người trên toàn cầu. Từ viết lách, lập trình, nghiên cứu, cho đến các tác vụ sáng tạo, ChatGPT được xem là một trong những sản phẩm tiêu biểu thể hiện sức mạnh vượt trội của AI hiện đại. Tuy nhiên, cùng với sự phổ biến đó, một loạt nguy cơ về an ninh mạng đã xuất hiện. Khi người dùng bắt đầu phụ thuộc nhiều hơn vào các công cụ AI, tội phạm mạng cũng nhanh chóng nhận ra tiềm năng khai thác của những xu hướng này.

1. Một phiên bản giả mạo ChatGPT được sử dụng như công cụ phát tán phần mềm độc hại

Gần đây, Microsoft đã công bố một phát hiện gây chấn động cộng đồng bảo mật: một phiên bản giả mạo ChatGPT đang được sử dụng như một công cụ để phát tán phần mềm độc hại trong các cuộc tấn công ransomware trên toàn cầu. Ứng dụng này được phát tán với danh nghĩa “ChatGPT desktop”, khiến nhiều người tin tưởng và tải về máy tính cá nhân. Sau khi cài đặt, phần mềm này sẽ âm thầm triển khai mã độc để chiếm quyền kiểm soát hệ thống.

Điều nguy hiểm là phần mềm giả mạo này được ngụy trang tinh vi, từ giao diện cho đến cách thức hoạt động ban đầu. Nó khiến người dùng tin rằng đây là một sản phẩm chính thức của OpenAI. Một số trang web lừa đảo còn quảng bá rằng phiên bản này có “tính năng nâng cấp”, tốc độ phản hồi nhanh hơn, thậm chí hỗ trợ hoạt động ngoại tuyến. Chính tâm lý muốn trải nghiệm “bản cải tiến” đã khiến nhiều người sập bẫy.

Microsoft cho biết loại phần mềm độc hại liên quan đến ChatGPT giả mạo này chính là trojan PipeMagic, một dạng mã độc được thiết kế để mở cổng truy cập trái phép và hỗ trợ các đợt tấn công mã hóa dữ liệu, yêu cầu tiền chuộc. Đặc biệt, các lĩnh vực bất động sản, tài chính và công nghệ là những mục tiêu bị nhắm tới nhiều nhất. Đây đều là những ngành có lượng dữ liệu nhạy cảm khổng lồ, bao gồm thông tin khách hàng, hợp đồng, tài chính và các tài sản trí tuệ quan trọng.

Sự việc này đã gây ra một làn sóng lo ngại toàn cầu bởi nó không chỉ đe dọa trực tiếp đến an ninh dữ liệu của các tổ chức và cá nhân mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến niềm tin của người dùng vào các công cụ AI hợp pháp.

2. Phát hiện từ Microsoft

Theo báo cáo từ đội ngũ nghiên cứu bảo mật của Microsoft, trojan PipeMagic được phân phối thông qua một ứng dụng ChatGPT giả mạo dành cho máy tính để bàn. Khi người dùng tải và cài đặt phần mềm này, PipeMagic sẽ âm thầm thiết lập một cơ chế cửa hậu (backdoor) trên hệ thống. Cơ chế này cho phép tội phạm mạng có thể ra vào hệ thống bị nhiễm bất kỳ lúc nào mà không bị phát hiện.

Điều đáng nói là PipeMagic không chỉ là một mã độc thông thường. Nó được xây dựng với kiến trúc mô-đun, nghĩa là có thể linh hoạt bổ sung hoặc kích hoạt các thành phần khác nhau tùy theo yêu cầu của kẻ tấn công. Điều này giúp nó có khả năng thích ứng với nhiều mục tiêu khác nhau và thực hiện nhiều dạng tấn công phức tạp hơn. Chẳng hạn, nó có thể được sử dụng để:

• Theo dõi hoạt động của người dùng, ghi lại tổ hợp phím để lấy cắp thông tin đăng nhập.
• Thu thập dữ liệu nhạy cảm và gửi về máy chủ điều khiển.
• Tự động triển khai mã độc tống tiền (ransomware) để mã hóa dữ liệu và yêu cầu tiền chuộc.

Microsoft đã cảnh báo rằng chiến dịch tấn công này có quy mô toàn cầu, nhắm vào các lĩnh vực chiến lược và có ảnh hưởng lớn đến nhiều nền kinh tế. Các cuộc tấn công đã được ghi nhận tại Nam Mỹ, Bắc Mỹ, châu Âu và Trung Đông, đồng thời lan sang một số quốc gia ở châu Á.

Việc PipeMagic nhắm vào những lĩnh vực như bất động sản, tài chính và công nghệ không phải ngẫu nhiên. Đây đều là những ngành có giá trị dữ liệu cao. Chỉ cần một vụ xâm nhập thành công, kẻ tấn công có thể đánh cắp các thông tin vô giá như danh sách khách hàng, dữ liệu tài chính, bí mật thương mại… hoặc khóa toàn bộ hệ thống để yêu cầu khoản tiền chuộc khổng lồ.

3. Nhóm tội phạm Storm-2460 đứng sau chiến dịch

Theo phân tích từ các chuyên gia bảo mật, Storm-2460 là nhóm tội phạm mạng được cho là đứng sau các cuộc tấn công này. Nhóm này vốn nổi tiếng trong giới an ninh mạng với hàng loạt chiến dịch tấn công quy mô lớn nhắm vào hệ thống Windows trước đây. Storm-2460 có khả năng khai thác các lỗ hổng zero-day (những lỗ hổng chưa được nhà sản xuất vá) để xâm nhập sâu vào hệ thống.

Trong chiến dịch mới nhất, Storm-2460 đã lợi dụng nhu cầu ngày càng cao đối với các công cụ AI như ChatGPT. Bằng cách tạo ra một ứng dụng giả mạo nhưng có giao diện và tên gọi quen thuộc, nhóm này đã khiến nhiều người dùng mất cảnh giác. Thậm chí, một số trường hợp người dùng bị dụ dỗ tải ứng dụng từ những liên kết quảng cáo hoặc email lừa đảo có nội dung đánh vào tâm lý tò mò, như “phiên bản ChatGPT cao cấp miễn phí”, “ứng dụng ChatGPT offline dành cho Windows” hay “phiên bản có nhiều tính năng hơn bản web”.

Ngoài Microsoft, Kaspersky Lab cũng đã xác nhận các trường hợp ChatGPT giả mạo, với nhiều ca lây nhiễm được ghi nhận tại Ả Rập Xê Út và một số quốc gia châu Á khác. Điều này chứng minh chiến dịch của Storm-2460 có quy mô xuyên biên giới, không chỉ bó hẹp ở một khu vực địa lý nhất định.

4. Cách thức tấn công và hậu quả nghiêm trọng

PipeMagic không chỉ phát tán mã độc đơn thuần mà còn kết hợp nhiều chiến thuật tấn công phức tạp. Theo báo cáo, sau khi ứng dụng ChatGPT giả được cài đặt, PipeMagic ngay lập tức kích hoạt các mô-đun thu thập thông tin và mở đường cho các cuộc tấn công tiếp theo.

Cơ chế cửa hậu mô-đun cho phép tội phạm mạng tùy chỉnh hành động dựa trên mục tiêu. Nếu mục tiêu là cá nhân, PipeMagic có thể đánh cắp dữ liệu đăng nhập mạng xã hội, tài khoản ngân hàng, thông tin thẻ tín dụng. Nếu mục tiêu là doanh nghiệp, nó có thể triển khai ransomware để mã hóa dữ liệu và làm gián đoạn hoạt động kinh doanh.

Hậu quả của những cuộc tấn công này vô cùng nghiêm trọng. Ngoài nguy cơ mất dữ liệu vĩnh viễn, các nạn nhân còn phải đối mặt với thiệt hại tài chính lớn do phải trả tiền chuộc hoặc chi phí khắc phục hậu quả. Nghiêm trọng hơn, các doanh nghiệp còn có thể đánh mất uy tín với khách hàng và đối tác khi bị tiết lộ thông tin nhạy cảm.

Một điểm đáng chú ý nữa là các cuộc tấn công kiểu này không chỉ dừng ở mục tiêu ban đầu. Khi PipeMagic xâm nhập vào một hệ thống, nó có khả năng lây lan trong toàn bộ mạng nội bộ. Điều này đồng nghĩa với việc nếu một máy tính trong doanh nghiệp bị nhiễm, cả hệ thống có thể trở thành nạn nhân.

5. Vì sao ChatGPT giả mạo làm giảm niềm tin vào AI

Một trong những tác động tiêu cực lớn nhất từ chiến dịch này không chỉ là thiệt hại về tài chính và dữ liệu mà còn là niềm tin của người dùng vào các công cụ AI hợp pháp bị suy giảm nghiêm trọng. ChatGPT và các sản phẩm AI khác vốn đang được xem là “công cụ cách mạng” giúp nâng cao năng suất lao động, sáng tạo nội dung và hỗ trợ ra quyết định. Nhưng khi xuất hiện các phiên bản giả mạo kèm mã độc, người dùng sẽ ngày càng e dè và cảnh giác hơn khi tiếp xúc với bất kỳ ứng dụng AI nào.

Điều này có thể dẫn đến những hệ lụy lâu dài cho ngành công nghệ. Các công ty phát triển AI như OpenAI phải nỗ lực hơn nữa trong việc bảo vệ thương hiệu, cung cấp thông tin minh bạch để người dùng phân biệt đâu là sản phẩm chính thức. Còn về phía người dùng, sự thận trọng là cần thiết, nhưng nếu quá mức, nó có thể làm chậm quá trình ứng dụng AI vào cuộc sống.

6. Cách bảo vệ bản thân khỏi ChatGPT giả mạo và ransomware

Trước những mối nguy hiểm kể trên, việc nâng cao nhận thức và thực hiện các biện pháp bảo mật là vô cùng quan trọng. Microsoft, Kaspersky và nhiều chuyên gia an ninh mạng đã đưa ra các khuyến nghị sau:

Trước hết, chỉ nên tải phần mềm từ các nguồn chính thức. Đối với ChatGPT, người dùng cần truy cập trực tiếp vào trang web của OpenAI hoặc các cửa hàng ứng dụng uy tín. Bất kỳ file cài đặt nào được chia sẻ qua email, mạng xã hội hay các trang web không xác thực đều tiềm ẩn rủi ro cao.

Tiếp theo, tránh sử dụng các phiên bản đã chỉnh sửa hoặc “thay thế” của các ứng dụng phổ biến. Những lời mời gọi như “ChatGPT bản pro miễn phí”, “ChatGPT desktop tốc độ cao” thường là chiêu trò lừa đảo.

Một biện pháp quan trọng khác là thường xuyên cập nhật Windows và các hệ điều hành khác. Các bản vá bảo mật giúp ngăn chặn lỗ hổng zero-day bị khai thác. Nhiều vụ tấn công thành công chỉ vì nạn nhân sử dụng phần mềm lỗi thời, chưa được vá lỗi.

Ngoài ra, sử dụng phần mềm diệt virus và các giải pháp an ninh mạng có uy tín cũng là một bước không thể thiếu. Những phần mềm này nên được bật chế độ cập nhật tự động và quét hệ thống định kỳ.

Không thể bỏ qua việc sao lưu dữ liệu thường xuyên. Các tệp quan trọng nên được lưu trữ trên dịch vụ đám mây hoặc ổ cứng ngoài để có thể khôi phục khi cần.

Một khuyến cáo khác là luôn cảnh giác với các liên kết và tệp đính kèm trong email, tin nhắn. Rất nhiều vụ lừa đảo bắt đầu bằng các email giả danh, chứa liên kết dẫn đến trang web lừa đảo hoặc file độc hại.

Cuối cùng, bật xác thực hai yếu tố (2FA) cho các tài khoản trực tuyến để tăng cường bảo mật. Ngay cả khi thông tin đăng nhập bị lộ, lớp bảo mật này sẽ giúp ngăn chặn kẻ xấu xâm nhập.

7. Kết luận

Chiến dịch ChatGPT giả mạo với mã độc PipeMagic là một minh chứng rõ ràng rằng tội phạm mạng đang ngày càng tinh vi và biết cách lợi dụng xu hướng công nghệ để trục lợi. Đây không phải là lần đầu tiên một thương hiệu công nghệ nổi tiếng bị lợi dụng để phát tán mã độc, nhưng nó đặc biệt nguy hiểm vì liên quan đến AI, một lĩnh vực đang phát triển bùng nổ và có ảnh hưởng sâu rộng.

Người dùng cá nhân và doanh nghiệp cần nâng cao cảnh giác, tuân thủ các nguyên tắc bảo mật cơ bản để bảo vệ dữ liệu và tài sản của mình. Đồng thời, các công ty công nghệ cũng cần đẩy mạnh truyền thông và xây dựng các cơ chế xác thực để giúp người dùng nhận biết đâu là sản phẩm chính thức.

AI mang lại nhiều lợi ích, nhưng đi cùng với đó là trách nhiệm trong việc bảo vệ an toàn cho chính mình. Chỉ khi kết hợp giữa công nghệ tiên tiến và nhận thức an ninh mạng đúng đắn, chúng ta mới có thể tận dụng tối đa tiềm năng của AI mà không