Hàng Trăm Triệu “Bốc Hơi” Chỉ Vì Một Cuộc Gọi Video Deepfake: Màn Lừa Đảo AI Tinh Vi Khó Ngờ

Không còn là những cú lừa “lỗi chính tả” như xưa, các đối tượng lừa đảo giờ đây ẩn mình sau công nghệ hiện đại, đánh trúng vào tâm lý tin tưởng và cảm xúc lo lắng của nạn nhân để thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản một cách tinh vi, nhanh gọn và đầy thuyết phục.

Trong bối cảnh AI ngày càng phát triển mạnh mẽ, đặc biệt là các công cụ tạo video như Veo 3 vừa được Google giới thiệu tại sự kiện I/O 2025, người dùng internet ở Việt Nam và toàn thế giới đang đối mặt với một mối nguy hiểm mới: Niềm tin có thể bị “đánh cắp” chỉ bằng vài hình ảnh và đoạn ghi âm chia sẻ công khai trên mạng xã hội.

Vậy làm sao để nhận biết, phòng tránh và bảo vệ người thân khỏi những cú lừa “công nghệ cao” như vậy? Bài viết dưới đây sẽ phân tích rõ bản chất của chiêu trò lừa đảo deepfake, cách chúng vận hành và đặc biệt là những nguyên tắc sống còn giúp bạn và gia đình không trở thành nạn nhân tiếp theo trong thời đại AI đầy biến động.

1. AI và deepfake: Khi giả mạo không còn là trò đùa

Ngày 20/5/2025, tại sự kiện công nghệ Google I/O, gã khổng lồ Google chính thức công bố Veo 3 – phiên bản nâng cấp của công cụ AI video nổi tiếng. Điểm nổi bật của Veo 3 không chỉ nằm ở khả năng tạo video siêu thực với độ phân giải cao mà còn ở tính năng mô phỏng giọng nói và chuyển động khuôn mặt y như người thật, gần như không thể phân biệt bằng mắt thường.

Dù chưa mở rộng chính thức tại Việt Nam, nhiều người dùng trong nước đã sử dụng VPN, tài khoản giả và các thủ thuật kỹ thuật để truy cập, thử nghiệm và lan truyền các sản phẩm của công cụ này.

Hệ quả là mạng xã hội bắt đầu ngập tràn những video rác, nội dung sai lệch, quảng cáo mạo danh, thậm chí có cả video “bôi nhọ” cá nhân, làm giả hình ảnh người nổi tiếng hoặc cán bộ nhà nước. Tệ hơn nữa, những công cụ này nhanh chóng trở thành vũ khí trong tay kẻ xấu để thực hiện các cuộc lừa đảo tinh vi, đánh trúng vào tâm lý, lòng tin và thói quen của người dùng.

2. Khi công nghệ bị lạm dụng: Chiêu lừa đánh vào lòng tin

Đáng lo ngại, những kẻ lừa đảo không còn cần đến sự tinh vi của hacker chuyên nghiệp. Chỉ với vài đoạn video từ mạng xã hội, một vài câu nói trong livestream, hoặc hình ảnh rõ mặt từ Facebook cá nhân, chúng có thể tạo ra một “bản sao số” hoàn hảo của bất kỳ ai: từ người thân, bạn bè cho đến lãnh đạo, cán bộ nhà nước.

Hình thức lừa đảo phổ biến hiện nay là:

• Giả làm người thân yêu cầu chuyển tiền gấp để “giải quyết công việc khẩn cấp”.
• Mạo danh cán bộ nhà nước thông báo vi phạm, cần “đóng phạt nhanh” qua tài khoản chỉ định.
• Tạo video call sử dụng hình ảnh và giọng nói giả mạo để “xác minh danh tính” – sau đó dẫn dụ nạn nhân vào bẫy.

Với kỹ thuật này, kẻ gian dễ dàng chiếm lòng tin của nạn nhân chỉ trong vài giây đầu video vốn là điều cực kỳ nguy hiểm bởi nhiều người, đặc biệt là người lớn tuổi có xu hướng tin tưởng ngay khi thấy mặt quen và nghe giọng nói “con cháu”.

3. Đối tượng bị nhắm đến

Không phải ai cũng là mục tiêu. Nhưng những đối tượng thường bị nhắm đến lại rất dễ bị tổn thương trong môi trường số hiện nay:

• Người cao tuổi hoặc cán bộ hưu trí, thiếu kiến thức về công nghệ, dễ tin tưởng vào hình ảnh và giọng nói quen thuộc.
• Công chức, viên chức bận rộn, không đủ thời gian xác minh thông tin khi nhận cuộc gọi khẩn.
• Phụ huynh lo lắng cho con cái, dễ bị tác động tâm lý và ra quyết định vội vàng.
• Người dùng mạng xã hội đăng tải công khai thông tin cá nhân, giúp kẻ gian dễ khai thác dữ liệu để tạo deepfake.

Những yếu tố này tạo thành mảnh đất màu mỡ để các chiêu lừa đảo tinh vi bằng AI bùng phát và gây thiệt hại hàng trăm triệu đồng chỉ trong chớp mắt.

4. Khủng hoảng niềm tin trong thời đại công nghệ

Các chuyên gia cảnh báo rằng nguy hiểm lớn nhất không nằm ở con số thiệt hại tài chính mà ở việc người dân mất dần lòng tin vào hình ảnh, giọng nói và thông tin trực tuyến.

Trong một xã hội mà “nhìn thấy chưa chắc là thật”, người dùng dễ trở nên nghi ngờ mọi thứ, từ thông tin báo chí đến những đoạn video kêu gọi quyên góp từ thiện, thậm chí là cả lời nhắn từ người thân. Một cuộc khủng hoảng niềm tin đang âm thầm lan rộng, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng gắn kết cộng đồng và bảo vệ cá nhân.

5. Những nguyên tắc vàng để bảo vệ bản thân và người thân

Trước bối cảnh đáng lo ngại đó, điều quan trọng nhất không phải là chống lại AI, mà là học cách sống an toàn cùng nó. Dưới đây là một số khuyến cáo hữu ích từ các chuyên gia công nghệ và cơ quan chức năng:

Thứ nhất, tuyệt đối không chuyển tiền chỉ dựa vào một cuộc gọi video, kể cả khi người gọi có khuôn mặt và giọng nói giống hệt người thân, bạn bè hay đồng nghiệp thân thiết. Công nghệ deepfake hiện nay có thể mô phỏng chính xác từng biểu cảm, ánh mắt, giọng điệu chỉ với vài dữ liệu đơn giản được trích xuất từ mạng xã hội hoặc các video có sẵn.

Điều này đồng nghĩa với việc hình ảnh và giọng nói bạn thấy trong cuộc gọi chưa chắc là thật, và bất kỳ ai cũng có thể bị giả mạo. Trong trường hợp nhận được cuộc gọi với nội dung yêu cầu chuyển tiền, vay mượn khẩn cấp hoặc “giải quyết công việc gấp”, người dân cần giữ bình tĩnh và tiến hành xác minh thông tin một cách cẩn thận.

Một số cách xác minh hiệu quả:

• Gọi lại trực tiếp qua số điện thoại quen thuộc đã lưu trước đó.
• Gửi tin nhắn xác nhận thông tin cá nhân riêng tư mà chỉ người thật mới biết.
• Nhờ người thân thứ ba gọi kiểm tra lại.
• Đặt ra câu hỏi “mật mã” đã thống nhất trong gia đình từ trước.

Chỉ khi có đầy đủ thông tin xác thực từ nhiều nguồn khác nhau, tuyệt đối không được chuyển tiền chỉ dựa vào cảm tính hay vì bị thúc ép tâm lý trong vài phút.

Thứ hai, cần hạn chế tối đa việc chia sẻ thông tin cá nhân trên mạng xã hội, đặc biệt là các tư liệu như:

• Hình ảnh rõ mặt, chụp cận hoặc nhiều góc độ.
• Video có giọng nói thật, livestream, đoạn phỏng vấn hoặc trò chuyện.
• Thông tin cá nhân chi tiết như ngày sinh, trường học, nơi làm việc, số điện thoại, người thân…
• Các dữ liệu nhạy cảm như hình ảnh gia đình, ảnh trẻ nhỏ, hoạt động hằng ngày, lịch trình cụ thể…

Những nội dung này có thể bị trích xuất, tổng hợp và sử dụng để tạo video giả mạo, bản sao deepfake hoặc nhân dạng số ảo mà bạn không hề hay biết. Đây là “nguồn tài nguyên miễn phí” mà kẻ gian rất dễ tiếp cận chỉ với vài thao tác đơn giản.

Giải pháp:

• Đặt chế độ riêng tư cho các bài đăng cũ.
• Không công khai thông tin cá nhân quá nhiều, nhất là các dữ liệu định danh.
• Hạn chế dùng filter AI nhận diện khuôn mặt hoặc các trend “show ảnh từ bé đến lớn”, “chuyển đổi giọng nói”...
• Thường xuyên kiểm tra quyền truy cập và bảo mật tài khoản mạng xã hội.

Thứ ba, luôn cảnh giác với các yêu cầu chuyển tiền mang tính “khẩn cấp”, “bí mật”, hoặc đánh mạnh vào cảm xúc. Đây là những kịch bản rất thường gặp trong các vụ lừa đảo công nghệ cao, bởi chúng tận dụng yếu tố tâm lý để khiến nạn nhân mất khả năng suy xét logic.

Một số ví dụ phổ biến:

“Mẹ ơi con gặp tai nạn, đang cần tiền gấp!”

“Anh bị giữ lại ở sân bay, cần nộp phí xử lý ngay!”

“Bên em là công an, chị đang có liên quan đến vụ việc XYZ, cần chuyển tiền để làm rõ!”

Các tình huống này thường tạo áp lực thời gian, khiến nạn nhân rơi vào trạng thái lo lắng, sợ hãi hoặc thương hại, từ đó ra quyết định vội vàng mà không xác minh kỹ lưỡng.

Nguyên tắc chống bẫy cảm xúc:

• Không để bị cuốn theo nhịp nói nhanh, dồn dập.
• Đặt lại câu hỏi rõ ràng, không ngần ngại yêu cầu xác minh.
• Dừng cuộc gọi nếu thấy dấu hiệu nghi ngờ

Cuối cùng, hãy thường xuyên nhắc nhở, hướng dẫn và hỗ trợ người thân trong gia đình, đặc biệt là:

• Người cao tuổi: ông bà, cha mẹ đã nghỉ hưu.
• Cán bộ hưu trí: thường ít tiếp xúc công nghệ hiện đại.
• Người sống một mình hoặc không rành kỹ thuật số.

Đây là nhóm đối tượng dễ trở thành mục tiêu vì tâm lý tin người, thiếu khả năng nhận biết hình ảnh giả, giọng nói giả hoặc tin giả trên mạng.

Bạn có thể:

• Tổ chức buổi trò chuyện, giải thích đơn giản về cách hoạt động của deepfake.
• Chia sẻ các ví dụ thực tế qua báo chí, video minh họa.
• Tạo “quy tắc xác minh nội bộ” trong gia đình: ví dụ luôn hỏi một câu “riêng tư” mà chỉ người thật mới biết.
• Cài đặt phần mềm hỗ trợ phát hiện deepfake hoặc giúp kiểm tra thông tin nguồn gốc video.

Đây là một trong những cách thiết thực nhất giúp cả gia đình bạn nâng cao năng lực tự bảo vệ trong môi trường số ngày càng phức tạp và khó lường.

Trong thời đại mà công nghệ phát triển với tốc độ chóng mặt, ranh giới giữa thật và giả ngày càng trở nên mong manh. Những gì chúng ta thấy qua màn hình: một khuôn mặt thân quen, một giọng nói quen thuộc, thậm chí một cuộc gọi video có vẻ chân thực  nhưng chưa chắc đã là thật.

Các công cụ AI như Veo 3, deepfake video, giọng nói tổng hợp... khi rơi vào tay kẻ xấu có thể trở thành vũ khí nguy hiểm để thực hiện hành vi lừa đảo ngày càng tinh vi và khó lường. Chỉ cần một phút sơ suất, hàng trăm triệu đồng có thể “bốc hơi” mà bạn không kịp trở tay. Tồi tệ hơn, hậu quả để lại còn là sự hoang mang, mất niềm tin và tổn thương tâm lý sâu sắc cho các nạn nhân và gia đình họ.

Tuy nhiên, AI không phải kẻ thù. Điều quan trọng là chúng ta cần học cách nhận diện, hiểu rõ rủi ro và trang bị cho bản thân cùng người thân những kỹ năng tự bảo vệ chính mình.