AI Google Bị Tố Dẫn Người Dùng Đến Các Trang Web “Bẩn” – Sự Thật Là Gì?

Trí tuệ nhân tạo đã từng được kỳ vọng sẽ là chìa khóa để định hướng người dùng trong biển thông tin mênh mông trên Internet. Với sự ra đời của các công cụ như Gemini hay AI Overviews, Google không chỉ đơn thuần cung cấp kết quả tìm kiếm dựa trên từ khóa, mà còn đóng vai trò như một “trợ lý thông minh” biết chọn lọc, tóm lược và đề xuất giải pháp nhanh gọn cho người dùng.

Tuy nhiên, trong thực tế sử dụng, niềm tin đó đang bị lung lay. Gần đây, một số người dùng và chuyên gia công nghệ đã phát hiện ra rằng khi sử dụng công cụ AI của Google để tra cứu phần mềm hoặc thông tin, họ không những không được dẫn đến những địa chỉ uy tín, mà ngược lại, còn bị đưa đến các trang web độc hại, chứa thông tin sai lệch, hoặc tệ hơn là cài cắm phần mềm mã độc.

1. Thử nghiệm và cảnh báo từ giới chuyên gia

Câu chuyện bắt đầu khi Raghav Sethi, một cây bút kỳ cựu của trang công nghệ MakeUseOf, quyết định thử nghiệm khả năng định hướng thông tin của Gemini. Mục tiêu ban đầu là tìm kiếm một số phần mềm hữu ích và đáng tin cậy. Tuy nhiên, kết quả nhận được lại khiến ông giật mình. Thay vì giới thiệu các nguồn chính thống như trang chủ phần mềm hoặc cửa hàng ứng dụng chính thức, Gemini đã đề xuất các liên kết dẫn đến những website bị liệt vào danh sách đen của giới bảo mật, điển hình là Softonic.

Đối với những người theo dõi công nghệ, Softonic không còn là cái tên xa lạ. Từ lâu, website này nổi tiếng với việc “đóng gói” các phần mềm miễn phí vào những trình cài đặt riêng, kèm theo phần mềm quảng cáo, các công cụ tìm kiếm giả mạo hoặc các chương trình không mong muốn khác. Đáng chú ý, dù nhiều năm bị giới chuyên gia cảnh báo, Softonic vẫn thường xuyên xuất hiện trong top đầu kết quả tìm kiếm trên Google Search. Và giờ đây, nó còn được đưa vào chính các câu trả lời mà AI của Google tổng hợp và gợi ý.

Theo Sethi, người dùng có kinh nghiệm có thể dễ dàng nhận ra Softonic và né tránh. Tuy nhiên, với người lớn tuổi, học sinh hoặc những ai không thường xuyên tiếp cận công nghệ, nguy cơ vô tình nhấp vào liên kết và cài đặt phần mềm độc hại là rất lớn. Điều này càng trở nên nguy hiểm khi kết quả do AI tạo ra thường được trình bày dưới dạng trực quan, có vẻ đáng tin và được đánh giá là “có trọng số cao” trong mắt người dùng phổ thông.

2. Công cụ quyền năng mang tên AI Overviews

Không chỉ Gemini, AI Overviews (một tính năng tóm tắt và tổng hợp câu trả lời do Google giới thiệu tại sự kiện I/O) cũng bị phát hiện là có hành vi tương tự. Tính năng này sử dụng sức mạnh của các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM), bao gồm cả Gemini, để đọc và trích xuất nội dung từ hàng trăm website, sau đó trình bày dưới dạng đoạn văn ngắn gọn và trực tiếp vào đầu kết quả tìm kiếm.

Về lý thuyết, AI Overviews sẽ giúp người dùng tiết kiệm thời gian khi không cần mở từng liên kết để tìm kiếm thông tin. Nhưng trên thực tế, công cụ này đôi khi lại đóng vai trò “tiếp thị gián tiếp” cho các trang web mờ ám, thiếu độ tin cậy hoặc thậm chí hoàn toàn giả mạo.

Chuyên gia từ MakeUseOf đã thực hiện nhiều thử nghiệm, trong đó một số trường hợp AI Overviews dẫn người dùng đến các website được thiết kế giống như cửa hàng phần mềm hoặc dịch vụ trực tuyến nhưng khi truy cập kỹ, đó chỉ là lớp vỏ bên ngoài được dựng lên để moi tiền hoặc dụ người dùng tải mã độc. Sự khéo léo trong thiết kế giao diện và chiêu trò tiếp thị đen khiến các trang này dễ dàng qua mặt thuật toán lọc của Google, len lỏi vào kho dữ liệu của AI và xuất hiện trong phần trả lời nhanh.

3. Mạng xã hội dậy song

3.1. Người dùng lên tiếng

Vấn đề càng trở nên nghiêm trọng khi nhiều người dùng Internet phát hiện tình huống tương tự và chia sẻ trải nghiệm trên các mạng xã hội như X (Twitter) hay Facebook. Một người dùng nêu rõ rằng AI Overviews gợi ý truy cập một trang chia sẻ phần mềm giả mạo có tên tương tự một thương hiệu nổi tiếng. Tuy nhiên, sau khi tải về, phần mềm này lập tức bị phần mềm diệt virus cảnh báo là mã độc.

Lily Ray đã đăng tải một chuỗi hình ảnh ghi lại các website độc hại được AI Overviews đề xuất. Trong một bài viết trên X, cô nhận xét: “Thật không thể tin nổi, Google thậm chí còn giới thiệu các trang web rác như một phần của câu trả lời chính thống”. Bài đăng nhanh chóng thu hút hàng nghìn lượt bình luận, phần lớn là những ý kiến lo ngại về khả năng tự giám sát và kiểm duyệt nội dung của AI Google.

3.2. Google vẫn giữ im lặng

Cho đến thời điểm bài viết này được đăng tải, Google vẫn chưa đưa ra bất kỳ bình luận chính thức nào về hiện tượng AI của họ gợi ý những trang web không an toàn. Điều này khiến cộng đồng người dùng cảm thấy bị bỏ rơi, trong khi họ từng kỳ vọng vào Google như một hệ sinh thái đáng tin cậy.

Dù các chuyên gia trong ngành công nghệ hiểu rõ rằng việc kiểm soát hàng tỷ kết quả tìm kiếm mỗi ngày là một nhiệm vụ vô cùng khó khăn nhưng sự xuất hiện lặp đi lặp lại của các website độc hại trong kết quả AI khiến người ta phải đặt câu hỏi: Liệu Google đã thực sự chuẩn bị đầy đủ để “trao quyền hướng dẫn” cho trí tuệ nhân tạo?

4. Các nền tảng AI khác cũng gặp vấn đề tương tự

Không chỉ riêng Google, một số công cụ AI khác như ChatGPT (ở chế độ duyệt web), Perplexity hay Grok cũng từng bị phát hiện đề xuất nội dung không chính xác hoặc liên kết đến website có độ tin cậy thấp. Tuy nhiên, điều khác biệt là người dùng có xu hướng tin tưởng vào Google hơn, bởi đây là nền tảng tìm kiếm đã gắn bó với cuộc sống số của họ suốt hơn hai thập kỷ.

Niềm tin đó càng lớn khi các kết quả do AI tổng hợp được đặt ở vị trí trang trọng đầu tiên, đi kèm biểu tượng nhận diện của Google, khiến người dùng ít nghi ngờ hơn so với các kết quả quảng cáo hoặc liên kết tự nhiên. Chính vì vậy, khi xảy ra sai sót, hệ quả sẽ nghiêm trọng hơn nhiều so với lỗi của các nền tảng ít phổ biến.

5. Kỹ năng kiểm tra thông tin

Trong bối cảnh AI trở thành công cụ phổ biến và dần thay thế con người trong việc định hướng thông tin, kỹ năng kiểm tra và xác thực nguồn tin trở thành một “vaccine số” thiết yếu. Theo phân tích của TechRadar, điều quan trọng nhất không phải là AI đưa ra câu trả lời gì, mà là người dùng có khả năng kiểm tra và đánh giá độc lập hay không.

Khi tìm kiếm phần mềm, lời khuyên đầu tiên là truy cập các nền tảng uy tín như App Store, Google Play hoặc trang web chính thức của nhà phát triển phần mềm. Đối với các công cụ tìm kiếm, thay vì nhấp ngay vào liên kết đầu tiên được AI đề xuất, hãy dành thêm vài giây để đọc kỹ tên miền, định danh tổ chức sở hữu trang web và tránh các tên miền “lạ” như .xyz, .top hoặc các biến thể dễ gây nhầm lẫn.

Tương tự, nếu đang thực hiện giao dịch tài chính, đăng ký tài khoản hoặc truy cập dữ liệu nhạy cảm, người dùng cần kiểm tra kỹ chứng chỉ bảo mật (SSL), đánh giá của cộng đồng và đặc biệt là lịch sử hoạt động của website trên các công cụ như Whois hoặc Internet Archive.

6. Thách thức cho Google

Việc AI của Google dẫn người dùng đến website chứa phần mềm độc hại không chỉ là lỗi kỹ thuật, mà còn là hồi chuông cảnh tỉnh về bài toán lớn hơn: trách nhiệm đạo đức và xã hội của công nghệ trí tuệ nhân tạo.

Google đang ở vị thế đặc biệt. Họ không chỉ là cỗ máy tìm kiếm phổ biến nhất thế giới, mà còn là nhà cung cấp nền tảng AI có sức ảnh hưởng lớn nhất hiện nay. Mỗi thay đổi trong thuật toán của Google có thể ảnh hưởng đến hàng triệu người dùng, hàng trăm nghìn doanh nghiệp và định hình cách con người hiểu và tương tác với thông tin.

Nếu AI được triển khai mà không có các lớp kiểm duyệt kỹ lưỡng và minh bạch, những sai sót như Softonic sẽ chỉ là phần nổi của tảng băng chìm. Rủi ro không chỉ dừng ở việc cài mã độc, mà có thể mở rộng sang thao túng dư luận, quảng bá tin giả hoặc tồi tệ hơn là xâm phạm quyền riêng tư và tài sản số của người dùng.

7. Đâu là giải pháp?

Không có giải pháp nào hoàn hảo nhưng có những bước đi có thể hạn chế tối đa rủi ro.

Thứ nhất, Google cần minh bạch hơn về cách AI chọn nguồn thông tin, cũng như các tiêu chí đánh giá độ tin cậy của website. Hệ thống đánh giá nên có sự tham gia của con người, đặc biệt là các chuyên gia về bảo mật, nội dung và pháp lý thay vì để thuật toán tự quyết hoàn toàn.

Thứ hai, AI cần học cách ưu tiên các nguồn có chứng nhận xác thực, được cộng đồng xác nhận về độ tin cậy và có lịch sử lâu dài trong lĩnh vực chuyên môn. Không nên đánh đồng trang mới tạo với trang đã hoạt động nhiều năm chỉ vì có số lượng truy cập tạm thời tăng.

Thứ ba, bản thân người dùng cũng cần thay đổi thói quen sử dụng AI. Thay vì “phó mặc” mọi quyết định cho AI, hãy coi đây là một công cụ tham khảo, không phải là nguồn chân lý tuyệt đối. Việc chậm lại một phút để xác minh nguồn thông tin có thể giúp tránh được hàng giờ khắc phục hậu quả từ việc nhấp vào một liên kết độc hại.

AI là một công cụ mạnh mẽ nhưng cũng giống như dao hai lưỡi. Sự tiện lợi mà nó mang lại phải đi kèm với ý thức và trách nhiệm của cả người phát triển lẫn người sử dụng. Sự cố mà Gemini và AI Overviews gặp phải khi “dẫn người dùng đến website rác” không chỉ là một bài học kỹ thuật, mà còn là lời nhắc nhở rằng trong thế giới số, niềm tin là thứ tài sản dễ mất nhưng khó lấy lại nhất.

Google và các công ty công nghệ cần hành động nhanh chóng và dứt khoát để khôi phục niềm tin đó. Còn người dùng, hơn bao giờ hết, cần học cách bước đi cùng AI, không phải trong vai trò người theo sau mù quáng, mà như một người đồng hành thông minh, tỉnh táo và có chính kiến.