OpenAI Ra Mắt Mô Hình AI Mở Đối Đầu DeepSeek và Meta

Ngành trí tuệ nhân tạo (AI) đang bước vào giai đoạn cạnh tranh khốc liệt, nơi các công ty công nghệ lớn trên thế giới không chỉ đua nhau cải thiện hiệu suất mô hình mà còn tích cực chuyển dịch chiến lược phát triển. Từ việc tập trung vào mô hình mã nguồn đóng, nhiều tập đoàn bắt đầu chuyển hướng sang mô hình nguồn mở nhằm mở rộng hệ sinh thái và thúc đẩy sự cộng tác toàn cầu. Một trong những động thái đáng chú ý gần đây chính là việc OpenAI, công ty đứng sau ChatGPT, lần đầu tiên công bố các mô hình AI mã nguồn mở quy mô lớn.

Đây không chỉ là bước ngoặt quan trọng trong chiến lược phát triển của OpenAI mà còn là tín hiệu cho thấy sự thay đổi đáng kể trong cách tiếp cận của các công ty AI hàng đầu. Nếu như trước đây OpenAI nổi tiếng với mô hình GPT-3.5 và GPT-4 sử dụng cơ chế API và khóa truy cập để kiểm soát sử dụng, thì giờ đây, việc phát hành các mô hình mã nguồn mở cho thấy một tầm nhìn mới: mở rộng khả năng tiếp cận và khuyến khích sự đổi mới trong cộng đồng công nghệ.

1. Cạnh tranh trực tiếp với DeepSeek, Meta và Alibaba

Không thể phủ nhận rằng các đối thủ đến từ châu Á và Mỹ đang gây áp lực lớn lên thị phần của OpenAI. Cụ thể, DeepSeek, một startup AI tại Trung Quốc, đã tạo dấu ấn rõ nét bằng việc phát hành các mô hình mã nguồn mở miễn phí, chẳng hạn như DeepSeek-V2 và DeepSeek-Coder. Những mô hình này được đánh giá cao về khả năng xử lý ngôn ngữ, phân tích mã nguồn và đặc biệt là tính hiệu quả trên các thiết bị tầm trung, điều mà GPT-4 thường bị phê bình vì yêu cầu tài nguyên phần cứng quá lớn.

Song song với đó, Meta cũng không hề kém cạnh khi liên tục cập nhật các phiên bản mới của dòng mô hình LLaMA (Large Language Model Meta AI). Với LLaMA 2 và gần đây là LLaMA 3, Meta đang chứng minh rằng họ không chỉ mạnh về cơ sở hạ tầng mà còn sẵn sàng theo đuổi triết lý AI mở, với mục tiêu phổ cập trí tuệ nhân tạo đến mọi tầng lớp người dùng.

Alibaba, với loạt mô hình Qwen và đặc biệt là Qwen-VL (có khả năng xử lý cả văn bản và hình ảnh), cũng không đứng ngoài cuộc chơi. Tập đoàn công nghệ Trung Quốc này đã triển khai mô hình của mình trên nhiều nền tảng, từ học thuật đến thương mại và tạo ra sức ép đáng kể đối với các công ty phương Tây.

Trong bối cảnh đó, việc OpenAI tung ra hai mô hình mã nguồn mở có thể coi là phản ứng chiến lược nhằm khẳng định vị thế và bảo vệ thị phần đang bị đe dọa từ cả châu Á lẫn nội bộ nước Mỹ.

2. Những quân bài mới trong cuộc chơi AI mở

OpenAI đã chính thức giới thiệu hai mô hình mới mang tên gpt-oss 120B và gpt-oss 20B. Đây là hai mô hình ngôn ngữ đa nhiệm được thiết kế nhằm phục vụ nhiều đối tượng người dùng khác nhau.

Gpt-oss 120B là mô hình quy mô lớn với 120 tỷ tham số, được thiết kế để hoạt động trên các trung tâm dữ liệu mạnh mẽ hoặc các máy trạm GPU cao cấp. Mô hình này phù hợp với những doanh nghiệp hoặc viện nghiên cứu cần xử lý lượng dữ liệu khổng lồ và yêu cầu hiệu năng cao trong thời gian ngắn. Khả năng xử lý ngữ cảnh dài, hiểu biết đa chiều và khả năng tùy chỉnh sâu khiến gpt-oss 120B trở thành đối thủ trực tiếp của các mô hình như DeepSeek-V2 hoặc LLaMA 3 70B.

Trong khi đó, gpt-oss 20B là mô hình nhẹ hơn, phù hợp với hầu hết các máy tính để bàn, laptop tầm trung và cả các môi trường điện toán đám mây có chi phí tiết kiệm. Dù có số lượng tham số khiêm tốn hơn, gpt-oss 20B vẫn được tối ưu hóa tốt cho nhiều tác vụ: dịch ngôn ngữ, tạo văn bản, trả lời câu hỏi, tóm tắt thông tin và thậm chí cả viết mã.

Cả hai mô hình đều được phát hành dưới giấy phép Apache 2.0, một giấy phép phổ biến trong cộng đồng mã nguồn mở, cho phép người dùng sửa đổi, phân phối và thương mại hóa mô hình mà không cần xin phép hay trả phí bản quyền.

3. Lý do chiến lược đằng sau việc OpenAI phát hành mô hình mở

OpenAI không đưa ra các mô hình mã nguồn mở chỉ vì lý do cạnh tranh đơn thuần. Động thái này phản ánh một chiến lược dài hơi nhằm xây dựng lại lòng tin và mở rộng hệ sinh thái nhà phát triển. Trong bối cảnh nhiều công ty và tổ chức đang tìm kiếm sự minh bạch và khả năng kiểm soát cao hơn đối với các mô hình AI, việc mở mã nguồn không chỉ giúp OpenAI thu hút các nhà nghiên cứu mà còn giảm thiểu sự phụ thuộc của người dùng vào nền tảng API đắt đỏ và đóng kín.

Ngoài ra, việc chuyển mình sang mô hình mở còn là một phần trong chiến lược hỗ trợ Kế hoạch Hành động AI của Hoa Kỳ, do Tổng thống Donald Trump khởi xướng. Kế hoạch này nhấn mạnh vào việc giảm bớt các rào cản quy định, thúc đẩy đổi mới và đảm bảo vị thế dẫn đầu của Mỹ trong cuộc đua AI toàn cầu.

Một yếu tố khác không thể bỏ qua là ảnh hưởng từ cộng đồng mã nguồn mở. Từ lâu, các mô hình như Mistral, Falcon hay Zephyr đã chứng minh rằng sự đóng góp từ cộng đồng có thể giúp cải tiến hiệu suất và độ an toàn của AI nhanh chóng hơn bất kỳ nhóm nội bộ nào.

Một trong những lo ngại lớn nhất khi phát hành mô hình AI mã nguồn mở là nguy cơ lạm dụng, từ tạo nội dung giả mạo đến phát tán thông tin sai lệch. Tuy nhiên, OpenAI đã khẳng định rằng cả gpt-oss 120B và 20B đều được huấn luyện thông qua quy trình kiểm soát an toàn nghiêm ngặt.

Cụ thể, trong giai đoạn huấn luyện, dữ liệu đầu vào đã được lọc kỹ nhằm loại bỏ các nội dung độc hại, kích động thù hận hoặc không phù hợp. Ngoài ra, các mô hình còn được tinh chỉnh với Reinforcement Learning from Human Feedback (RLHF), giúp mô hình học cách phản hồi có trách nhiệm hơn trong nhiều tình huống thực tế.

OpenAI cũng cung cấp bộ hướng dẫn tích hợp nhằm giúp người dùng triển khai mô hình theo cách tuân thủ quy định đạo đức và pháp luật tại từng quốc gia. Điều này được kỳ vọng sẽ giảm thiểu rủi ro, đồng thời thúc đẩy việc sử dụng AI theo hướng tích cực.

4. Các kịch bản ứng dụng và tác động đến hệ sinh thái doanh nghiệp

Việc phát hành các mô hình AI mở không chỉ tạo ra cơ hội cho giới nghiên cứu mà còn mở ra nhiều hướng ứng dụng thực tiễn cho doanh nghiệp. Nhờ cấu trúc dễ tích hợp, gpt-oss 120B và 20B có thể được triển khai trong nhiều lĩnh vực:

• Trong tài chính, các mô hình có thể được sử dụng để phân tích dữ liệu thị trường, phát hiện gian lận hoặc tự động hóa giao dịch.
• Trong y tế, chúng có thể hỗ trợ chuẩn đoán, phân tích hồ sơ bệnh án và hỗ trợ nghiên cứu thuốc mới.
• Trong giáo dục, các nền tảng học tập AI có thể tùy chỉnh cá nhân hóa trải nghiệm cho từng học sinh, hỗ trợ ngôn ngữ tự nhiên và phân tích hành vi học tập.
• Trong truyền thông, AI mở cho phép các công ty sáng tạo nội dung nhanh hơn, kiểm soát được toàn bộ quá trình sản xuất, tránh bị khóa bởi các API thương mại.

Việc không bị ràng buộc bởi chi phí API hay giới hạn truy cập cũng đồng nghĩa với việc các công ty khởi nghiệp hoặc tổ chức phi lợi nhuận có thể tiếp cận AI mạnh mẽ hơn với chi phí thấp hơn đáng kể.

5. Vị thế mới của OpenAI trong thế giới AI nguồn mở

Trước đây, OpenAI từng bị chỉ trích vì không thực sự “mở” như cái tên của họ gợi ý. Dù từng khởi đầu là một tổ chức phi lợi nhuận với mục tiêu phục vụ nhân loại, OpenAI đã dần chuyển mình thành một công ty lợi nhuận giới hạn (capped-profit) để thu hút đầu tư từ Microsoft và các ông lớn khác. Điều này khiến không ít người nghi ngờ về cam kết mở và minh bạch của họ.

Tuy nhiên, với việc phát hành gpt-oss, OpenAI dường như đang cố gắng sửa sai hoặc ít nhất là cân bằng lại kỳ vọng của cộng đồng với chiến lược thương mại. Đây là một bước đi thông minh trong bối cảnh thị trường AI đang trở nên đa dạng hóa hơn bao giờ hết.

Dù chưa thể khẳng định gpt-oss sẽ đánh bại LLaMA hay DeepSeek nhưng rõ ràng OpenAI đã xác lập lại một cột mốc mới, chứng minh rằng họ không đứng ngoài làn sóng AI mở, mà sẵn sàng trở thành một trong những trụ cột dẫn dắt.

Trong thập kỷ tới, xu hướng mã nguồn mở trong AI gần như chắc chắn sẽ tiếp tục tăng tốc. Những lợi ích về tính minh bạch, khả năng tùy chỉnh, chi phí vận hành thấp và sự cộng tác xuyên biên giới khiến AI mở trở thành lựa chọn hấp dẫn không chỉ với các nhà phát triển mà cả các chính phủ và doanh nghiệp toàn cầu.

Vấn đề không còn nằm ở việc “nên mở hay không”, mà là “làm thế nào để mở một cách an toàn và hiệu quả”. Đây là thách thức mà OpenAI, Meta, DeepSeek và nhiều công ty AI khác sẽ phải đối mặt. Tuy nhiên, với sự ra đời của các mô hình như gpt-oss 120B và 20B, chúng ta đang chứng kiến một sự chuyển mình thực sự, có thể thay đổi cách thế giới vận hành và tiếp cận trí tuệ nhân tạo.

OpenAI không còn đơn thuần là công ty tạo ra ChatGPT. Họ đang bước vào một cuộc chơi mới, nơi tính “mở” trở thành vũ khí cạnh tranh chiến lược. Trong cuộc đua với DeepSeek, Meta và Alibaba, việc phát hành gpt-oss không chỉ là động thái chiến thuật mà còn là lời tuyên bố rõ ràng: OpenAI sẵn sàng chơi lớn, mở rộng ảnh hưởng và thiết lập lại các chuẩn mực trong ngành công nghiệp AI toàn cầu.

Trong khi tương lai AI còn nhiều điều chưa chắc chắn, một điều có thể khẳng định là: AI nguồn mở sẽ là một trong những chìa khóa quan trọng quyết định hướng đi của công nghệ trong những năm sắp tới.