5 Huyền Thoại Máy Ảnh Đã Bị Xóa Sổ Trong Cuộc Chạy Đua Công Nghệ

Thế giới công nghệ không ngừng biến động. Trong ngành nhiếp ảnh, một lĩnh vực từng mang tính biểu tượng của sáng tạo và kỹ thuật, vòng đời của những thương hiệu danh giá có thể kết thúc chỉ trong một thập kỷ nếu họ không bắt kịp nhịp chuyển mình. Từ những tên tuổi từng dẫn đầu thị trường đến các nhà sáng tạo tiên phong, tất cả đều có thể trở thành “nạn nhân” nếu mắc kẹt trong vùng an toàn và không dám đón nhận thay đổi.

Trong bài viết này, chúng ta cùng nhìn lại 5 thương hiệu máy ảnh từng lừng lẫy nhưng đã bị "khai tử" vì không theo kịp thời đại. Những câu chuyện này không chỉ là bi kịch công nghệ, mà còn là bài học chiến lược quý giá cho bất kỳ doanh nghiệp nào đang hoạt động trong kỷ nguyên số.

1. Kodak

Là một trong những thương hiệu mang tính biểu tượng nhất của thế kỷ 20, Kodak từng nắm giữ hơn 90% thị phần phim và 85% thị phần máy ảnh tại Mỹ. Nhưng điều trớ trêu là chính họ lại là người đầu tiên đặt viên gạch cho cuộc cách mạng kỹ thuật số và cũng là người thất bại nặng nề nhất vì từ chối đi theo con đường do chính mình khai phá.

Năm 1975, kỹ sư Steven Sasson đã phát minh ra nguyên mẫu máy ảnh kỹ thuật số đầu tiên ngay tại Kodak. Nhưng thay vì chào đón bước ngoặt này, ban lãnh đạo lại xem đó là mối đe dọa tới ngành công nghiệp phim ảnh vốn là “con gà đẻ trứng vàng” của họ. Họ bỏ qua cơ hội thương mại hóa phát minh ấy, vì lo sợ làm tổn hại đến lợi nhuận hiện tại.

Kodak bị mắc kẹt trong mô hình kinh doanh “razor-and-blade”: bán máy ảnh giá rẻ để thu lợi từ phim và hóa chất. Chính mô hình từng giúp họ thống trị thị trường lại trở thành xiềng xích, khiến họ không dám đánh đổi ngắn hạn để đón lấy tương lai dài hạn. Khi kỹ thuật số lên ngôi, Kodak phản ứng một cách chậm chạp, miễn cưỡng và thiếu quyết liệt. Họ tung ra sản phẩm kỹ thuật số khi đã quá muộn và thất bại trong việc chuyển hóa tài sản trí tuệ thành lợi thế cạnh tranh.

Kodak không thiếu bằng sáng chế, không thiếu nguồn lực. Điều họ thiếu là tư duy sẵn sàng “tự ăn thịt mình” để thích nghi. Đó là minh chứng rõ ràng rằng đổi mới công nghệ là chưa đủ, điều quan trọng hơn là đổi mới chiến lược và mô hình kinh doanh.

2. Polaroid

Polaroid là cái tên gắn liền với cụm từ “chụp và xem ngay”. Được thành lập bởi Edwin Land, Polaroid đã khởi xướng cuộc cách mạng nhiếp ảnh lấy liền vào năm 1948 và thống trị thị trường này trong nhiều thập kỷ. Nhưng điều từng là lợi thế cạnh tranh đã trở thành điểm yếu chết người khi nhiếp ảnh kỹ thuật số xuất hiện.

Polaroid lẽ ra phải là người tiên phong đón đầu kỹ thuật số bởi họ hiểu rõ nhất giá trị của sự tức thì. Tuy nhiên, họ lại tiếp tục đầu tư vào công nghệ ảnh hóa học, cho rằng kỹ thuật số chưa đủ “chất lượng” và không xứng đáng để thay thế. Họ không nhận ra rằng sự “tức thì” đã được tái định nghĩa giờ đây không chỉ là in ảnh nhanh, mà là chia sẻ tức thì qua mạng xã hội, lưu trữ đám mây và chỉnh sửa thông minh.

Với sản phẩm Polavision (hệ thống video lấy liền) Polaroid tiếp tục đánh cược vào công nghệ hóa học. Nhưng thị trường lại chọn VHS, một công nghệ số hóa hơn, rẻ hơn, linh hoạt hơn. Cuối cùng, họ nhận ra quá muộn rằng bản chất cốt lõi không nằm ở kỹ thuật, mà ở cách người dùng định nghĩa lại trải nghiệm.

Dù từng thắng kiện Kodak về vi phạm bằng sáng chế nhưng chiến thắng pháp lý ấy không thể cứu Polaroid khỏi thất bại chiến lược. Năm 2001, họ tuyên bố phá sản. Điều duy nhất còn lại là một thương hiệu mang màu sắc hoài niệm sống nhờ những nhà sưu tầm film analog và phong trào retro.

3. Contax

Contax là đại diện tiêu biểu cho thời kỳ đỉnh cao của kỹ thuật cơ khí và quang học. Với sự hậu thuẫn của Carl Zeiss và Kyocera, Contax từng được xem là sự lựa chọn tối ưu cho những nhiếp ảnh gia yêu cầu khắt khe về chất lượng hình ảnh. Nhưng trong cuộc chơi nhiếp ảnh kỹ thuật số, điều từng là lợi thế lại trở nên mờ nhạt.

Dù là hãng đầu tiên giới thiệu DSLR full-frame (Contax N Digital), họ lại thất bại vì sản phẩm thiếu tính thực tiễn: tốc độ chậm, nhiễu cao, giá đắt và ngàm không tương thích. Contax đánh đổi hệ ống kính cũ (ngàm C/Y) lấy một chuẩn ngàm mới (ngàm N), khiến người dùng phải bỏ lại toàn bộ thiết bị cũ, điều mà Canon, Nikon khôn ngoan tránh bằng cách duy trì tính tương thích ngược.

Trong thế giới số, nơi ảnh chủ yếu được xem trên màn hình và chia sẻ online, sự khác biệt giữa ống kính Zeiss và các đối thủ giá rẻ không còn quá rõ ràng. Người dùng phổ thông không còn sẵn sàng trả giá cao cho sự tinh tế quang học mà mắt thường khó nhận ra. Sản phẩm tốt không còn là yếu tố quyết định khả năng kết nối và hỗ trợ hậu kỳ mới là điều người dùng cần.

Năm 2005, Kyocera tuyên bố ngừng sản xuất toàn bộ máy ảnh Contax. Một thương hiệu lừng lẫy chính thức biến mất không vì mất chất lượng, mà vì mất liên kết với thời đại.

4. Konica Minolta

Konica và Minolta là hai tên tuổi lâu đời trong ngành quang học Nhật Bản. Khi sáp nhập vào năm 2003, họ mang trong mình di sản phong phú và tiềm lực kỹ thuật mạnh mẽ. Nhưng những gì họ thiếu là chiến lược định hướng rõ ràng trong thời kỳ chuyển tiếp giữa film và số.

Minolta từng là người mở đường với công nghệ lấy nét tự động và cảm biến chống rung. Nhưng thay vì phát triển hệ DSLR riêng, họ đầu tư vào dòng bridge camera DiMAGE A1, một lựa chọn thiếu thực tiễn trong lúc DSLR đang bùng nổ. Khi quyết định nhảy vào DSLR, họ đã đi sau quá xa so với Canon, Nikon, thậm chí cả Pentax.

Hợp tác với Sony vào năm 2005 tưởng như là cơ hội tái sinh nhưng rốt cuộc lại là lời chia tay. Konica Minolta rút lui khỏi thị trường máy ảnh, nhường toàn bộ công nghệ cho Sony, kẻ sau này vươn lên thống trị thị trường mirrorless. Có thể nói, họ đã gieo mầm cho một đế chế mới nhưng không được ghi danh vào thành quả.

Đây là ví dụ điển hình về một doanh nghiệp giỏi công nghệ nhưng yếu chiến lược. Họ đổi mới nhưng thiếu tầm nhìn dài hạn và hệ sinh thái bền vững. Họ sáng tạo nhưng không biết định vị lại mình giữa cơn lốc thay đổi. Và vì vậy, họ bị cuốn đi.

5. Bronica

Bronica từng là đối trọng đáng gờm của Hasselblad trong phân khúc máy ảnh medium format. Với thiết kế mô-đun linh hoạt, ống kính sắc nét và giá thành hợp lý hơn, họ được ưa chuộng trong ảnh cưới, ảnh thời trang và thương mại.

Sở hữu tiềm năng để trở thành hãng dẫn đầu chuyển đổi số trong nhiếp ảnh khổ lớn nhưng Bronica đã không nắm bắt cơ hội phát triển digital back. Họ không hợp tác với Phase One, không tích hợp giải pháp kỹ thuật số và không xây dựng một hệ sinh thái phù hợp.

Khi Tamron mua lại Bronica năm 1998, thay vì đầu tư phát triển, họ dần rút khỏi lĩnh vực máy ảnh để tập trung vào ống kính. Đến 2005, dòng sản phẩm cuối cùng RF645 bị khai tử, Bronica chính thức rút khỏi thị trường.

Trong khi đó, các hãng như Hasselblad, Phase One hay Fujifilm tiếp tục phục vụ phân khúc cao cấp bằng các giải pháp số hóa hoàn chỉnh. Bronica từng đứng giữa cơ hội và lợi thế lại chọn đứng ngoài cuộc.

6. Cái bẫy của những kẻ từng dẫn đầu

Có một điểm chung xuyên suốt trong cả năm trường hợp kể trên: họ đều từng là người tiên phong nhưng chính vị trí dẫn đầu khiến họ trở nên thụ động, bảo thủ và kém linh hoạt. Đây chính là "Thế tiến thoái lưỡng nan của nhà đổi mới" mà giáo sư Clayton Christensen đã mô tả.

Họ phạm ba sai lầm chiến lược phổ biến:

1. Đánh giá thấp thay đổi hành vi người dùng: Họ tin rằng nhu cầu cũ sẽ tiếp tục tồn tại và công nghệ mới chỉ là sự bổ sung, chứ không phải sự thay thế triệt để.

2. Quá phụ thuộc vào di sản kỹ thuật: Chất lượng cao không còn là yếu tố phân biệt nếu không đi kèm với trải nghiệm thân thiện, tích hợp và phù hợp với nhu cầu số hóa.

3. Ảo tưởng về sức mạnh thương hiệu: Uy tín trong kỷ nguyên analog không thể tự động chuyển hóa thành quyền lực trong thế giới số. Người dùng mới không trung thành với di sản, mà trung thành với giải pháp.

7. Bài học thời đại cho các hãng máy ảnh hiện tại

Trong thời đại mà nhiếp ảnh computational (xử lý ảnh bằng phần mềm, AI, cảm biến) đang lấn át truyền thống, các hãng máy ảnh cần phải nhận ra rằng mình không chỉ cạnh tranh với nhau, mà còn với những “gã khổng lồ” như Apple, Google và Samsung, những công ty đang tái định nghĩa nhiếp ảnh bằng smartphone.

Muốn sống sót và phát triển, họ cần:

• Chủ động chuyển đổi trước khi bị thay thế: Học hỏi từ Sony, sẵn sàng hi sinh hệ DSLR để chuyển sang mirrorless và giữ vị thế dẫn đầu.

• Ưu tiên trải nghiệm người dùng thay vì chỉ đua cấu hình: Hệ điều hành trực quan, kết nối nhanh với smartphone, quy trình hậu kỳ thông minh là yếu tố ngày càng quan trọng.

• Tìm ra ngách không thể thay thế: Các lĩnh vực như ảnh chuyên nghiệp, ảnh nghệ thuật, tiêu cự dài hay medium format vẫn là nơi smartphone chưa thể cạnh tranh.

Cái chết của Kodak, Polaroid, Contax, Konica Minolta và Bronica không chỉ là sự kiện trong lịch sử công nghệ, mà là những lời cảnh tỉnh sống động cho bất kỳ doanh nghiệp nào đang dựa dẫm vào vinh quang quá khứ. Trong kỷ nguyên mà công nghệ phát triển theo cấp số nhân, không ai được phép ngủ quên trên chiến thắng.

Đổi mới không phải là chuyện “nên làm” mà là chuyện “phải làm”. Và để đổi mới đúng cách, cần nhiều hơn một sản phẩm tốt cần một chiến lược can đảm, một văn hóa cởi mở và một tầm nhìn đủ xa để thấy được cơn bão đang đến từ phía chân trời.