Người cao tuổi ngày càng nghiện video AI: Giải trí tiết kiệm thời gian nhưng nhiều cạm bẫy

Trong thời đại công nghệ số phát triển mạnh mẽ, trí tuệ nhân tạo (AI) ngày càng hiện diện sâu rộng trong đời sống thường ngày của chúng ta. Từ các ứng dụng tìm kiếm thông tin, gợi ý nội dung giải trí đến những công cụ tạo hình ảnh, âm thanh và video, AI đã trở thành một người bạn đồng hành quen thuộc, đôi khi còn thân thiết hơn cả chúng ta tưởng. Nếu như trước đây, khi nhắc đến thói quen giải trí của người lớn tuổi, đa phần mọi người thường hình dung ra cảnh các bậc phụ huynh say mê xem bóng đá, theo dõi phim bộ dài tập hoặc thưởng thức cải lương, ca nhạc truyền thống, thì nay một xu hướng mới đã âm thầm hình thành: nhiều người cao tuổi đang dần bị cuốn hút bởi những video ngắn được tạo ra bởi AI.

Điều đáng nói là, đối tượng khán giả vốn được xem là “khó tiếp cận” với công nghệ lại chính là những người đang dành hàng giờ đồng hồ mỗi ngày để nghe, để xem và để tin vào những video có giọng đọc nhân tạo, nội dung kể chuyện, tóm tắt phim hay thậm chí là những vụ án dài kỳ. Để tìm hiểu kỹ hơn, phóng viên đã tiếp xúc, trò chuyện cùng một số người lớn tuổi. Qua đó, bức tranh về xu hướng giải trí mới này hiện ra rõ nét hơn, cùng những mặt tích cực và cả những mối nguy tiềm ẩn không thể bỏ qua.

1. Giải trí đơn giản, dễ tiếp cận

Ở độ tuổi sau 50, 60, nhiều người đã dần bước qua giai đoạn bận rộn với công việc, con cái. Họ có nhiều thời gian rảnh rỗi hơn, song song với đó là nhu cầu tìm kiếm niềm vui tinh thần, những hình thức giải trí vừa đơn giản, vừa tiện lợi. Nếu như việc theo dõi một bộ phim dài tập đòi hỏi sự kiên nhẫn và quỹ thời gian cố định, thì video AI lại mang đến một lựa chọn linh hoạt hơn nhiều.

Bà Đặng Thị Trang, 60 tuổi, ngụ tại TP.HCM, chia sẻ trải nghiệm của mình: “Vừa nấu ăn hay làm việc nhà, tôi vẫn có thể để điện thoại bên cạnh, lâu lâu ngoái qua coi. Giọng đọc thì gần gũi, nội dung lại sát với thực tế nên dễ thích”. Với bà Trang, việc tận dụng khoảng thời gian làm bếp để vừa làm việc, vừa nghe video kể chuyện hay review phim giống như một thói quen mới, thay thế cho chiếc radio xưa kia. Giọng đọc nhân tạo của AI, mặc dù không hoàn toàn giống giọng người thật, nhưng lại mang đến cảm giác dễ chịu và không hề làm bà thấy xa lạ.

Không chỉ phụ nữ, đàn ông lớn tuổi cũng tìm thấy niềm vui tương tự. Ông Lê Phú, 58 tuổi, cũng ở TP.HCM, thẳng thắn chia sẻ: “Ở không cũng buồn. Đặc biệt phụ nữ tò mò lắm, mấy cái ‘chuyện lạ có thật’, ‘không thể tin được’ dễ hút người ta vô xem”. Với ông, những video ngắn vài phút, kể lại câu chuyện kỳ lạ, hiện tượng bí ẩn hay những vụ án giật gân lại mang đến cảm giác hấp dẫn chẳng kém gì phim truyền hình. Thậm chí, vì thời lượng ngắn gọn và nội dung súc tích, ông còn cảm thấy tiết kiệm được nhiều thời gian hơn.

Một đặc điểm chung ở nhóm khán giả này là họ thường tận dụng thời gian trống để xem video AI. Trong lúc chờ xe, ngồi cà phê, nghỉ trưa hay thậm chí khi không có việc gì làm, họ dễ dàng mở điện thoại lên, lướt qua vài clip để giết thời gian. Đối với người lớn tuổi, những video này không chỉ là giải trí mà còn là một liều thuốc tinh thần, giúp xua đi sự trống trải, cô đơn.

Có thể nói, tính tiện lợi và sự dễ tiếp cận chính là yếu tố khiến video AI chiếm được tình cảm của người cao tuổi. Thay vì phải theo dõi hàng chục tập phim dài lê thê, họ chỉ cần vài phút là có thể nắm được toàn bộ nội dung của một bộ phim, một câu chuyện, thậm chí một vụ án. Hình thức giải trí ngắn gọn này đã vô tình trở thành “cơn nghiện” nhẹ nhàng nhưng đầy sức hút đối với nhiều người.

2. Khoảng trống trong nhận thức về nội dung AI

Nếu như những lợi ích kể trên mang đến sự hào hứng cho người xem, thì một vấn đề đáng lo ngại lại dần lộ diện: nhiều người lớn tuổi hoàn toàn không ý thức được rằng nội dung họ đang tiếp nhận được tạo ra bởi trí tuệ nhân tạo.

Bà Trang thẳng thắn thừa nhận: “Mở lên coi thôi chứ không để ý ai tạo ra”. Với bà, nội dung quan trọng hơn nguồn gốc. Tương tự, một người đàn ông khác được phỏng vấn cũng tin rằng: “Cái này chắc con người làm chứ, cũng công phu đó”. Những chia sẻ này cho thấy một khoảng trống lớn trong nhận thức: đa số người xem không hề phân biệt đâu là sản phẩm của con người, đâu là sản phẩm của AI.

Điều này không chỉ dừng lại ở sự nhầm lẫn vô hại. Khi người lớn tuổi không phân biệt được thật – giả, họ rất dễ trở thành đối tượng bị lợi dụng. Thực tế đã có nhiều trường hợp, các video được dựng công phu bằng AI nhằm tạo cảm xúc, khơi gợi sự tò mò và thúc đẩy người xem thực hiện hành vi nào đó, chẳng hạn như mua hàng, bấm vào quảng cáo hoặc thậm chí rơi vào bẫy lừa đảo.

Một ví dụ điển hình chính là câu chuyện từ phụ huynh của phóng viên thực hiện bài viết này. Khi thấy video giới thiệu về một giống dưa mới, được quảng cáo là chỉ cần trồng một tháng là có thể thu hoạch với năng suất cao, hình ảnh minh họa vô cùng đẹp mắt với cả ruộng dưa sai trĩu quả. Tin tưởng vào những hình ảnh này, phụ huynh đã đặt mua hạt giống. Kết quả là, sau nhiều tháng trồng, chẳng có một hạt nào nảy mầm. Những hình ảnh trong video hóa ra đều là sản phẩm dựng lên nhờ AI.

Trường hợp trên không phải là cá biệt. Thực tế, những nội dung AI có thể khiến người xem tin rằng họ đang tiếp nhận một thông tin chính xác, trong khi đó chỉ là sản phẩm tưởng tượng. Với nhóm khán giả lớn tuổi, vốn ít có thói quen kiểm chứng và thường tin vào những gì mình thấy, rủi ro này càng trở nên đáng báo động.

Hậu quả của việc tiếp nhận thiếu chọn lọc không chỉ dừng lại ở mất tiền oan vì lừa đảo. Nó còn ảnh hưởng đến niềm tin, cách nhìn nhận và đánh giá sự việc. Khi quen với việc tiếp nhận thông tin “nhanh – gọn – lạ lẫm” từ video AI, người xem dễ dàng bỏ qua sự chính xác, coi nhẹ độ tin cậy, từ đó dần hình thành một thói quen nguy hiểm: tin vào bất kỳ điều gì được kể lại, miễn sao hấp dẫn và gần gũi.

3. Sự tiện lợi đi kèm với trách nhiệm thông tin

Không thể phủ nhận rằng, AI mang đến một hình thức giải trí mới mẻ, hiện đại và phù hợp với nhiều đối tượng, trong đó có cả người lớn tuổi. Những video được tạo bởi AI có giọng đọc rõ ràng, nội dung tóm gọn, dễ hiểu đã giúp người cao tuổi tiếp cận với công nghệ theo một cách nhẹ nhàng, không phức tạp. Đây có thể được xem là một điểm tích cực, bởi ở nhiều khía cạnh, công nghệ đang dần xóa bỏ khoảng cách thế hệ.

Tuy nhiên, chính sự tiện lợi này cũng đặt ra yêu cầu về trách nhiệm trong việc sản xuất và tiêu thụ nội dung. Khi AI ngày càng tham gia sâu vào quá trình tạo ra thông tin, ranh giới giữa thật và giả, giữa chính xác và sai lệch cũng trở nên mờ nhạt hơn. Với người lớn tuổi, nhóm khán giả ít có khả năng kiểm chứng và dễ tin vào những gì “mắt thấy tai nghe” thì nguy cơ bị dẫn dắt, thao túng càng lớn.

Để hạn chế rủi ro, cần có sự phối hợp từ nhiều phía. Các nền tảng phát hành nội dung nên có cơ chế minh bạch hơn trong việc gắn nhãn cho video AI, giúp người xem dễ dàng nhận biết. Các nhà sản xuất cũng cần có trách nhiệm, tránh việc lợi dụng AI để tạo ra những video lừa đảo hoặc nội dung sai sự thật. Quan trọng hơn cả, chính bản thân người xem cần hình thành thói quen tỉnh táo, biết đặt câu hỏi, biết kiểm chứng trước khi tin và hành động theo bất kỳ nội dung nào trên mạng.

4. Kết luận

Sự xuất hiện của video AI đã mang đến một hình thức giải trí tiện lợi, dễ tiếp cận, giúp nhiều người lớn tuổi cảm thấy bớt cô đơn, có thêm niềm vui và sự kết nối trong cuộc sống hàng ngày. Thay vì ngồi hàng giờ trước tivi, họ có thể vừa làm việc nhà vừa thưởng thức nội dung mới lạ. Đây rõ ràng là một điểm sáng của công nghệ.

Thế nhưng, ẩn sau niềm vui giản đơn đó là những rủi ro không thể coi thường. Khi người lớn tuổi chưa có khả năng phân biệt nội dung thật – giả, họ rất dễ trở thành nạn nhân của những chiêu trò lừa đảo tinh vi. Thói quen giải trí tưởng chừng vô hại lại có thể dẫn đến những hậu quả không mong muốn, từ mất tiền đến niềm tin bị tổn hại.

Bởi vậy, giải trí bằng video AI chỉ thực sự mang lại giá trị khi người xem biết lựa chọn đúng cách, khi họ ý thức được rằng không phải nội dung nào cũng đáng tin. Công nghệ luôn mang hai mặt: vừa là công cụ hữu ích, vừa có thể trở thành con dao hai lưỡi. Vấn đề không nằm ở AI mà nằm ở cách con người tiếp nhận và sử dụng nó.

Người lớn tuổi hoàn toàn có thể tận hưởng niềm vui từ video AI, miễn là đi kèm với sự tỉnh táo, thói quen kiểm chứng thông tin và khả năng chọn lọc. Chỉ khi đó, công nghệ mới thực sự trở thành một người bạn đồng hành đáng tin cậy, mang lại nhiều giá trị tích cực cho cuộc sống thay vì những rủi ro khó lường.