Máy ảnh Half-Frame: Sự lựa chọn hoài cổ cho thế hệ yêu thích ảnh retro

Trong vài năm trở lại đây, làn sóng hoài cổ đã thổi bùng sự quan tâm trở lại với nhiếp ảnh phim, không chỉ trong cộng đồng đam mê analog mà còn lan rộng sang giới trẻ yêu thích thẩm mỹ retro. Nếu như trước đây, chụp ảnh phim từng được xem là thú vui “xa xỉ” và khá kén người chơi bởi chi phí, thời gian và kỹ thuật phức tạp, thì nay cùng với sự phát triển của cộng đồng, mạng xã hội và các xu hướng nghệ thuật mới, nhiếp ảnh phim đang thật sự quay trở lại.

Cùng với sự hồi sinh ấy, hàng loạt mẫu máy ảnh film mới được ra mắt để phục vụ xu hướng này, trong đó nổi bật là các dòng máy ảnh half-frame như Kodak Ektar H35 hay Pentax 17. Dù từng phổ biến vào giữa thế kỷ 20, định dạng half-frame nay đang được “đào mộ” trở lại, khiến không ít người chơi mới tò mò thực chất máy ảnh half-frame là gì, có điểm gì đặc biệt và vì sao lại trở thành một lựa chọn hấp dẫn đến vậy trong bối cảnh ngày nay. Trước khi đi sâu vào chi tiết, hãy cùng lần lượt tìm hiểu về định dạng half-frame, cách hoạt động, ưu nhược điểm cũng như lý do vì sao nó lại một lần nữa được săn đón trong cộng đồng nhiếp ảnh phim hiện đại.

1. Máy ảnh half-frame là gì?

Máy ảnh half-frame là dòng máy ảnh film sử dụng cuộn phim 35mm tiêu chuẩn. Thay vì chụp ảnh trên toàn bộ khung phim có kích thước 36 x 24mm, nó sẽ chia đôi khung hình và chụp hai ảnh nằm cạnh nhau, mỗi ảnh có kích thước 18 x 24mm. Chính nhờ sự chia đôi này, một cuộn phim 36 tấm thông thường khi dùng với máy half-frame có thể cho ra tới 72 tấm ảnh.

Điều này đồng nghĩa với việc người chơi phim có thể tiết kiệm chi phí đáng kể mà vẫn giữ nguyên trải nghiệm chụp ảnh analog nguyên bản. Nếu như với một cuộn phim 36 tấm, bạn phải cân nhắc khá kỹ từng khoảnh khắc mình muốn lưu giữ, thì với half-frame, con số được nhân đôi, giúp bạn thoải mái hơn trong việc thử nghiệm, ghi lại nhiều chi tiết hoặc đơn giản là giảm áp lực “tiêu hao” cuộn phim quá nhanh.

Một điểm thú vị khác của half-frame nằm ở khả năng kể chuyện bằng hình ảnh. Trong quá trình tráng phim, người dùng có thể lựa chọn giữ nguyên định dạng half-frame để tạo nên những cặp ảnh diptych tức hai khung hình liền kề được in hoặc scan song song, kể một câu chuyện nhỏ bằng cách ghép đôi hình ảnh. Đây là cách mà nhiều nhiếp ảnh gia sử dụng để tạo ra các bộ ảnh có tính gợi mở và sáng tạo cao, khi một bức ảnh thôi chưa đủ mà hai khung hình liền nhau lại bổ sung cho nhau, tạo cảm xúc mới mẻ. Nếu không thích diptych, bạn vẫn có thể cắt và scan từng khung ảnh riêng biệt để có được ảnh đơn, tương tự như ảnh từ máy 35mm full-frame thông thường.

Tỷ lệ khung ảnh cũng là một điểm khác biệt đáng chú ý. Trong khi máy ảnh 35mm truyền thống tạo ra ảnh theo tỷ lệ ngang 3:2, thì half-frame lại cho ảnh theo tỷ lệ dọc 3:4. Đây chính là tỷ lệ rất gần với chuẩn hiển thị của điện thoại thông minh ngày nay, đặc biệt là trên các nền tảng mạng xã hội như Instagram hay TikTok, nơi ảnh và video dọc thống trị. Vì cảm biến phim chia đôi theo chiều ngang, nếu bạn cầm máy theo tư thế ngang như thường lệ, ảnh sẽ cho ra theo chiều dọc. Để chụp ảnh ngang, bạn cần xoay máy theo chiều dọc, thao tác hoàn toàn ngược lại với thói quen từ các dòng máy phim truyền thống. Chính sự “ngược đời” này lại tạo nên trải nghiệm mới mẻ, khiến quá trình chụp half-frame trở thành một hành trình khám phá khác biệt so với máy ảnh thông thường.

Định dạng half-frame từng rất phổ biến trong những năm 1960, gắn liền với những thương hiệu như Olympus Pen, một dòng máy huyền thoại thời bấy giờ. Dù không còn mới lạ nhưng trong bối cảnh nhiếp ảnh phim đang hồi sinh mạnh mẽ, half-frame trở lại như một lựa chọn vừa tiết kiệm, vừa thú vị dành cho những người sáng tạo nội dung trong thời đại kỹ thuật số. Với khả năng chụp được nhiều ảnh hơn, tỷ lệ khung hình thân thiện với mạng xã hội và chất ảnh mang màu hoài cổ đặc trưng, half-frame nhanh chóng chiếm lại được cảm tình của cả những tay máy mới lẫn những nhiếp ảnh gia dày dạn kinh nghiệm.

Ngày nay, không khó để bắt gặp những mẫu máy half-frame mới xuất hiện trên thị trường. Fujifilm với chiếc X-half, Pentax 17 vừa ra mắt, Kodak Ektar H35 được giới trẻ yêu thích, Alfie Tych+ độc đáo, hay Lomography Lomourette đầy màu sắc, tất cả đều đang góp phần đưa half-frame trở lại như một xu hướng nổi bật trong cộng đồng đam mê analog.

2. Máy ảnh half-frame có chức năng gì?

Về bản chất, máy ảnh half-frame hoạt động tương tự như bất kỳ chiếc máy film 35mm truyền thống nào. Bạn vẫn cần cuộn phim 35mm, vẫn phải lắp phim, chỉnh khẩu độ, tốc độ, canh sáng và bấm máy như thường lệ. Điểm khác biệt lớn nhất chính là cách khung hình được chia đôi.

Nhờ sự chia đôi này, mỗi cuộn phim sẽ cho ra gấp đôi số lượng ảnh. Một cuộn 36 tấm có thể chụp đến 72 ảnh, một cuộn 24 tấm có thể chụp tới 48 ảnh. Đây là ưu điểm vượt trội về mặt kinh tế, đặc biệt trong thời điểm hiện tại khi giá film ngày càng leo thang, việc tráng phim cũng không hề rẻ và đôi khi nguồn cung film cũng không ổn định. Với half-frame, người chơi phim có thể tận dụng tối đa từng cuộn film, giảm đáng kể chi phí cho mỗi lần bấm máy mà vẫn giữ nguyên được sự hấp dẫn của ảnh analog.

Ngoài yếu tố kinh tế, half-frame còn mang đến một chức năng mang tính sáng tạo đặc thù: diptych. Diptych là thuật ngữ dùng để chỉ hai ảnh liền kề nhau trên cùng một khung phim. Khi được scan hoặc in giữ nguyên, chúng trở thành một cặp ảnh song song, có thể bổ trợ nhau về mặt nội dung hoặc thẩm mỹ. Một tấm có thể là cảnh vật, tấm còn lại là chân dung; một tấm ghi khoảnh khắc ban ngày, tấm kia là cảnh đêm; hoặc đôi khi cả hai đơn giản chỉ là hai khoảnh khắc liền nhau, tạo cảm giác liền mạch và kể chuyện. Đây chính là điểm làm nên sự quyến rũ của half-frame trong mắt nhiều nhiếp ảnh gia thích kể chuyện bằng hình ảnh.

Nếu không quan tâm đến diptych, bạn vẫn có thể xử lý ảnh half-frame như ảnh thông thường. Các lab phim hiện nay đều hỗ trợ việc scan tách từng ảnh riêng lẻ. Như vậy, trải nghiệm sử dụng half-frame vừa linh hoạt, vừa mở ra nhiều lựa chọn sáng tạo tùy theo cách bạn muốn khai thác.

3. Máy ảnh half-frame có cho chất lượng ảnh thấp hơn máy full-frame không?

Đây là câu hỏi mà rất nhiều người quan tâm khi bắt đầu tìm hiểu về half-frame.

Câu trả lời là: có và không.

Về mặt kỹ thuật, do mỗi khung hình bị chia đôi, diện tích phim cho mỗi ảnh half-frame chỉ bằng một nửa so với ảnh full-frame 35mm. Điều này dẫn đến việc grain sẽ trở nên rõ rệt hơn, đặc biệt khi bạn phóng to ảnh hoặc scan ở độ phân giải cao. Độ phân giải thực tế của ảnh half-frame cũng thấp hơn, vì đơn giản nó ghi hình trên diện tích phim nhỏ hơn.

Tuy nhiên, không thể chỉ nhìn vào thông số để đánh giá chất lượng. Trong thực tế, ảnh half-frame vẫn hoàn toàn có thể đẹp, độc đáo và mang giá trị nghệ thuật cao. Nhiều người chơi phim thậm chí còn xem grain là một phần quan trọng tạo nên chất analog. Hạt phim giúp ảnh trở nên chân thật, sống động và gợi nhớ cảm giác hoài cổ, điều mà ảnh kỹ thuật số khó có thể tái tạo một cách tự nhiên.

Tất nhiên, half-frame cũng có những giới hạn. Trong điều kiện ánh sáng yếu, ảnh full-frame thường có lợi thế hơn nhờ diện tích phim lớn, thu nhiều ánh sáng hơn, từ đó giữ được chi tiết và độ tương phản tốt hơn. Ảnh từ máy full-frame thường sắc nét hơn nhưng yếu tố này còn phụ thuộc nhiều vào chất lượng ống kính, cách tráng phim và kỹ thuật scan. Nếu bạn ưu tiên sự hoàn hảo về mặt kỹ thuật, full-frame vẫn là lựa chọn tối ưu.

Nhưng nếu điều bạn tìm kiếm là sự sáng tạo, tiết kiệm và chất ảnh đặc trưng, half-frame lại mang đến trải nghiệm khó thay thế. Một số người thậm chí còn cho rằng chính những hạn chế của half-frame lại tạo nên sự hấp dẫn riêng, vì nó buộc người chụp phải suy nghĩ khác đi, tận dụng điểm yếu thành ưu thế thẩm mỹ.

4. Máy ảnh half-frame có dùng được film 35mm thông thường không?

Câu trả lời là có. Máy ảnh half-frame hoàn toàn tương thích với film 35mm tiêu chuẩn, loại film phổ biến nhất trên thị trường. Bạn có thể dùng bất kỳ cuộn phim nào mình muốn, từ film trắng đen cổ điển, film màu truyền thống cho đến các dòng film đặc biệt với hiệu ứng lạ mắt. Điểm khác biệt duy nhất nằm ở cách máy phơi sáng và cuốn phim: thay vì sử dụng toàn bộ khung hình 36 x 24mm, máy chỉ dùng một nửa (18 x 24mm) để tạo ra hai ảnh trên cùng một khung film.

Đây là một lợi thế lớn, vì bạn không cần phải săn tìm loại film riêng biệt nào cho half-frame. Trong bối cảnh thị trường film có lúc khan hiếm, việc sử dụng film 35mm phổ biến giúp người chơi dễ dàng hơn trong việc tiếp cận và duy trì thú vui này.

Tuy nhiên, có một chi tiết bạn cần lưu ý: khi gửi phim đi tráng ở lab, hãy nhớ báo trước rằng đó là film half-frame. Lý do là vì lab sẽ cần điều chỉnh cách scan hoặc in để phù hợp với khung ảnh nhỏ hơn. Nếu bạn muốn giữ nguyên các cặp diptych, hãy yêu cầu lab không tách ảnh. Ngược lại, nếu muốn ảnh rời như ảnh full-frame thông thường, bạn có thể yêu cầu lab tách riêng từng khung.

Chính sự linh hoạt này khiến half-frame trở thành một định dạng “dễ chơi”, không đòi hỏi quá nhiều sự chuẩn bị nhưng lại mở ra nhiều lựa chọn sáng tạo khác nhau.

5. Kết luận

Máy ảnh half-frame không phải là một phát minh mới nhưng trong bối cảnh nhiếp ảnh phim đang hồi sinh mạnh mẽ, định dạng này đã tìm thấy chỗ đứng mới trong lòng cộng đồng. Với ưu điểm tiết kiệm, khả năng chụp nhiều ảnh hơn, tỷ lệ khung hình phù hợp với mạng xã hội, cùng với tinh thần hoài cổ đặc trưng, half-frame trở thành một lựa chọn hấp dẫn cho cả người mới lẫn những tay máy dày dặn kinh nghiệm.

Dù chất lượng ảnh có những giới hạn so với full-frame nhưng chính sự khác biệt ấy lại mang đến thẩm mỹ riêng, giúp half-frame trở thành một trải nghiệm thú vị hơn là một sự thay thế trực tiếp. Việc nó sử dụng film 35mm phổ biến càng khiến cho half-frame dễ tiếp cận hơn với mọi người.

Trong thế giới mà ảnh kỹ thuật số đã trở nên quá hoàn hảo và phổ biến, sự trở lại của half-frame giống như một làn gió mới, một cách để nhắc nhở chúng ta rằng đôi khi cái đẹp không nằm ở sự hoàn hảo mà nằm ở sự ngẫu nhiên, ở những hạt grain lấp lánh trên phim, ở những cặp ảnh diptych kể câu chuyện nhỏ và ở cảm giác bấm máy analog khó có gì thay thế.