Field Curvature: Hiểu Rõ Nguyên Nhân và Biện Pháp Giảm Thiểu Trong Nhiếp Ảnh

Trong thế giới nhiếp ảnh hiện đại, người dùng càng kỳ vọng hình ảnh phải sắc nét từ trung tâm đến rìa. Tuy nhiên, không phải lúc nào một ống kính dù đắt tiền, chất lượng tốt hay thuộc phân khúc chuyên nghiệp cũng có thể đáp ứng hoàn hảo mong muốn đó. Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất tạo ra sự chênh lệch về độ sắc nét giữa các vùng của khung hình chính là Field Curvature hay còn được biết đến với tên gọi độ cong trường ảnh.

Hiện tượng này xuất hiện ở mọi loại ống kính, từ lens của điện thoại, lens kit giá rẻ đến những ống kính chuyên nghiệp. Nhiều người dùng thường nhầm lẫn Field Curvature với out-focus hay chất lượng ống kính kém, nhưng bản chất lại khác. Đây là đặc tính quang học tự nhiên, xuất phát từ thiết kế và cách các thấu kính bẻ cong ánh sáng khi đi vào cảm biến.

Ngày nay, khi cảm biến kỹ thuật số có khả năng ghi lại chi tiết cực kỳ sắc nét ngay cả ở mức pixel, Field Curvature trở nên dễ thấy hơn rất nhiều so với thời film. Điều này khiến nhiều nhiếp ảnh gia cảm thấy bối rối khi hình ảnh trông không đúng như kỳ vọng, dù kỹ thuật chụp hoàn toàn chính xác.

1. Định nghĩa Field Curvature

Field Curvature là hiện tượng khi mặt phẳng tiêu điểm của ống kính không nằm trên một mặt phẳng hoàn hảo mà cong theo hình cầu hoặc dạng cong khác. Điều này khiến cảm biến chỉ bắt đúng điểm nét ở một khu vực nhất định. Khi bạn lấy nét vào trung tâm, góc có thể bị mờ; ngược lại, nếu lấy nét góc, trung tâm có thể mất độ sắc nét.

Để hiểu rõ hơn, cần xem xét bản chất quang học. Các ống kính máy ảnh được tạo thành từ nhiều thấu kính cong. Mỗi thấu kính bẻ cong ánh sáng theo một cách khác nhau và hướng các tia sáng đến một điểm hội tụ. Tuy nhiên, trong thực tế, các tia sáng từ vùng rìa và vùng trung tâm không hội tụ cùng trên một mặt phẳng phẳng mà nằm trên mặt cong. Mặt cong này được gọi là Petzval field curvature.

Một số yếu tố khiến hiện tượng này dễ nhận biết hơn:

·       Cảm biến máy ảnh hiện đại có kích thước lớn và độ phân giải cao, dễ lộ khuyết điểm quang học.

·       Ống kính khẩu lớn, đặc biệt f/1.4 – f/1.8 khiến vùng chuyển nét rộng hơn và sự lệch tiêu dễ nhìn thấy hơn.

·       Khoảng cách lấy nét gần làm đường cong tiêu trường rõ rệt hơn so với khi chụp vô cực.

·       Các ống kính vintage thiếu cấu trúc thấu kính phi cầu hoặc nhóm thấu kính hiệu chỉnh.

Trong thời kỳ film, mặt film có độ cong nhẹ, giúp giảm bớt ảnh hưởng của Field Curvature vì tấm film ôm theo mặt tiêu cong. Điều này giải thích vì sao cùng một mẫu lens vintage khi gắn lên DSLR hay mirrorless lại cho cảm giác mềm hơn ở rìa so với khi dùng film.

Khi hiểu đúng bản chất, bạn sẽ thấy Field Curvature không phải là lỗi thiết kế tệ mà là một thách thức vật lý trong quang học mà các hãng phải cân bằng giữa chi phí, kích thước, trọng lượng và hiệu suất.

Mua Phần Mềm Bản Quyền Chính Hãng Giá Rẻ

2. Độ cong trường nét dạng gợn sóng

Trong thực tế, Field Curvature không phải lúc nào cũng là một mặt cong đều. Nhiều ống kính có đường cong tiêu dạng “lượn sóng”, khiến độ sắc nét phân bố theo kiểu bất thường: trung tâm sắc, vùng giữa mềm, góc lại sắc rồi phần rìa cực biên lại mờ tiếp.

Hiện tượng này được gọi là wavy field curvature: cong trường gợn sóng.

Nguyên nhân chủ yếu đến từ:

·       Thiết kế quang học phức tạp với nhiều thấu kính bù sai.

·       Sự kết hợp giữa các thấu kính phi cầu, thấu kính ED, thấu kính tán sắc thấp.

·       Tối ưu hiệu suất ở một tiêu chí khác như chống méo hình, giảm aberration, tăng độ sáng cho góc.

Các hãng luôn phải đánh đổi khi thiết kế lens. Ví dụ, một ống kính góc rộng muốn giảm distortion mạnh thì phải chấp nhận tăng Field Curvature. Một lens tele muốn mỏng và nhẹ thì chấp nhận đường cong tiêu không quá phẳng.

Điều thú vị là wavy curvature thường thấy rõ nhất ở những ống kính “rất tốt” về thông số khác, ví dụ:

·       Nikon 28mm f/1.8G

·       Nikon 24-70mm f/2.8G

·       Canon EF 35mm f/1.4L I

·       Sigma Art 35mm f/1.4 (một số bản)

Wavy curvature khiến việc lấy nét trở nên khó khăn vì dù bạn chỉnh điểm nét vào trung tâm hay vùng giữa đều có một phần nào đó của khung hình không đạt độ sắc nét đỉnh. Điều này đặc biệt bất lợi khi chụp phong cảnh hoặc kiến trúc.

3. Cách xác định ống kính có lệch trường hay không

Có hai cách phổ biến: đọc biểu đồ MTF và thử nghiệm thực tế.

3.1. Biểu đồ MTF

MTF thể hiện khả năng tái tạo độ tương phản và độ sắc nét của ống kính từ trung tâm ra đến rìa. Một ống kính có Field Curvature rõ rệt sẽ có đường MTF:

·       Giảm mạnh từ trung tâm ra khoảng 1/3 khung hình

·       Tăng lại ở vùng rìa

·       Giảm đột ngột ở phần cực biên

Đối với Nikon 28mm f/1.8G, MTF cho thấy đường cong bắt đầu cao, tụt ở vùng mid-frame sau đó tăng lại ở gần góc.

3.2. Thử nghiệm thực tế

Hãy đặt máy ảnh lên tripod và chụp một cảnh phẳng như tường gạch hoặc bảng test. Lấy nét chính xác vào trung tâm, khẩu độ lớn nhất. Nếu bạn nhận thấy:

·       Trung tâm sắc, mid bị mềm, góc lại sắc: đây là cong trường gợn sóng.

·       Trung tâm sắc nhưng càng ra rìa càng mềm: cong trường đều.

·       Góc sắc nhưng trung tâm mềm: lấy nét bị lệch hoặc lens có vấn đề nghiêm trọng.

Quan sát bằng mắt thường trên màn hình máy tính ở mức 100% là cách đơn giản để xác định mức độ Field Curvature của lens.

Nhiều người ngạc nhiên khi thấy các lens đắt tiền vẫn không cho góc sắc như mong muốn ở khẩu lớn, nhưng điều này hoàn toàn bình thường với các ống kính góc rộng hoặc khẩu lớn.

4. Cách giảm độ cong trường

Field Curvature không thể biến mất hoàn toàn, nhưng bạn có thể giảm đáng kể bằng các kỹ thuật sau:

4.1. Thu nhỏ khẩu độ

Đây là cách hiệu quả nhất. Khi thu nhỏ khẩu, độ sâu trường ảnh tăng, giúp “che” đi sự khác biệt giữa các vùng nằm ở mặt tiêu cong.

·       Với cong trường nhẹ: f/4 – f/5.6 là đủ.

·       Với cong trường trung bình: f/8 là lý tưởng.

·       Với cong trường nặng: f/11 hoặc thấp hơn.

Điểm hạn chế của việc khép khẩu quá nhiều là tăng nhiễu xạ (diffraction), nên bạn cần tìm mức khẩu tối ưu.

4.2. Lấy nét bù phù hợp

Thay vì lấy nét vào trung tâm tuyệt đối, hãy lấy nét hơi lùi hoặc hơi tiến để trung tâm và mid đều đạt mức độ nét cân bằng hơn. Kỹ thuật này gọi là focus shift compensation.

4.3. Chọn khoảng cách lấy nét tốt nhất

Ở một số lens, Field Curvature giảm khi bạn chụp ở:

·       khoảng cách xa

·       vô cực

·       hoặc khoảng cách cận đặc thù

Do đó, hãy thử nghiệm trước khi chụp.

4.4. Sử dụng ống kính phù hợp mục đích

Lens có Field Curvature mạnh không phù hợp chụp:

·       kiến trúc

·       phong cảnh

·       ảnh sản phẩm

·       macro

Nhưng lại rất phù hợp cho:

·       chân dung với bokeh đẹp

·       street photography

·       ảnh đời thường

4.5. Tránh dùng khẩu quá lớn khi không cần thiết

Nhiều người có thói quen chụp f/1.4 hoặc f/1.8 để thử lens, nhưng không phải lúc nào khẩu lớn cũng mang lại kết quả tốt nhất về độ sắc nét.

5. Đánh giá hiệu suất ống kính

Để đánh giá chính xác hiệu suất một ống kính, bạn cần phân tích dựa trên cách sử dụng thực tế chứ không phải chỉ dựa vào bảng test hoặc MTF.

Trong thực tế, không phải lúc nào bạn cũng cần góc sắc tuyệt đối. Field Curvature chỉ trở nên quan trọng khi bạn yêu cầu hình ảnh sắc đều. Nếu bạn chủ yếu chụp chân dung hoặc street, sự mềm mại ở rìa đôi khi lại hữu ích, tạo cảm giác tập trung vào chủ thể.

Ngược lại, với người chụp phong cảnh, độ sắc nét toàn khung là ưu tiên tuyệt đối. Khi đó, Field Curvature là yếu tố quan trọng bạn phải cân nhắc khi mua lens.

Điều cần lưu ý là Field Curvature có thể thay đổi theo:

·       khẩu độ

·       khoảng cách lấy nét

·       tiêu cự (với lens zoom)

·       điều kiện ánh sang

·       loại cảm biến (full-frame vs crop)

Một ống kính có Field Curvature nặng khi chụp ở f/1.8 có thể trở nên cực kỳ sắc nét khi khép xuống f/8. Vì vậy, đánh giá lens cần nhìn tổng thể thay vì chỉ dựa vào một tình huống.

Ngoài ra, các ống kính đời mới có cấu trúc quang học phức tạp cũng có đặc tính Field Curvature theo từng tiêu cự. Ví dụ:

·       Sony 16-35mm GM: cong trường nhẹ ở 16mm, gần như phẳng ở 24–28mm.

·       Canon 15-35mm RF: ít cong trường hơn so với phiên bản EF.

·       Sigma Art 14-24mm: cong trường nhỏ, lý tưởng cho astrophotography.

Sự đa dạng này khiến người dùng cần chủ động thử nghiệm từng tiêu cự thay vì tin vào thông số lý thuyết.

Field Curvature là một hiện tượng quang học tự nhiên và xuất hiện ở hầu hết mọi ống kính. Tuy nhiên, thay vì coi nó như lỗi, hãy xem nó như một đặc tính mà bạn cần hiểu để tối ưu hóa thiết bị. Việc nắm rõ cách nhận dạng, cách thử nghiệm và các phương pháp giảm thiểu như khép khẩu, chọn khoảng cách lấy nét phù hợp hay điều chỉnh bố cục sẽ giúp bạn cải thiện đáng kể chất lượng hình ảnh.

Mua Phần Mềm Bản Quyền Chính Hãng Giá Rẻ

Công Ty TNHH Phần Mềm SADESIGN

Mã số thuế: 0110083217

 

Liên Hệ Zalo

Liên Hệ Hotline

Liên Hệ Facebook