Đằng Sau Hào Quang AI Là Sự Tụt Lùi Âm Thầm Của Smartphone

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang thay đổi cách chúng ta sống, làm việc và tương tác với công nghệ mỗi ngày. Trong lĩnh vực smartphone, AI đã và đang trở thành yếu tố nổi bật được các hãng điện thoại lớn như Apple, Samsung, Google hay Xiaomi khai thác triệt để trong những năm gần đây. Từ camera thông minh, dịch ngôn ngữ theo thời gian thực, tối ưu hóa pin, cho đến khả năng tạo ảnh và video bằng AI, người dùng đang được tiếp cận một loạt các tính năng tưởng chừng như đến từ tương lai.

Tuy nhiên, đằng sau lớp vỏ hào nhoáng đó là một sự thật đang ngày càng rõ ràng: AI không phải là liều thuốc vạn năng. Mặc dù AI thực sự mang lại nhiều tiện ích nhưng việc quá chú trọng vào nó có thể dẫn đến những vấn đề nghiêm trọng và làm chậm lại các cải tiến quan trọng khác trên smartphone. Khi AI trở thành tâm điểm trong chiến lược tiếp thị và phát triển sản phẩm, những lĩnh vực từng được xem là cốt lõi của đổi mới, đặc biệt là phần cứng lại bị gạt sang một bên. Hậu quả là người dùng đang phải chứng kiến một thị trường smartphone ngày càng thiếu đi sự đột phá, đổi mới dần trở thành điều xa xỉ và những nhu cầu thiết yếu bị bỏ quên trong cuộc đua công nghệ không cân xứng.

1. Sự chậm lại trong đổi mới phần cứng

Nếu nhìn lại chặng đường phát triển của smartphone trong hơn một thập kỷ qua, có thể thấy rõ rằng giai đoạn từ năm 2007 đến khoảng 2015 là thời kỳ vàng son của những cải tiến phần cứng liên tục và ấn tượng. Mỗi năm trôi qua đều mang đến một cuộc cách mạng mới: từ màn hình cảm ứng điện dung, cảm biến vân tay, camera kép, màn hình cong, cho đến vật liệu cấu trúc như kính cường lực và khung kim loại nguyên khối. Các hãng sản xuất thi nhau cạnh tranh để trở thành người tiên phong, đặt ra những chuẩn mực mới cho cả ngành.

Tuy nhiên, kể từ sau giai đoạn đó, tốc độ đổi mới phần cứng dường như đã chậm lại một cách rõ rệt. Người dùng nhận thấy rằng thiết kế điện thoại dần trở nên giống nhau, hiệu năng xử lý tăng không còn mang lại trải nghiệm khác biệt và các đột phá đáng kể như camera ẩn dưới màn hình, pin thể rắn hay màn hình tự phục hồi vẫn còn xa vời.

Dù không thể hoàn toàn đổ lỗi cho AI nhưng rõ ràng sự tập trung quá mức vào công nghệ này không giúp cải thiện tình hình. Ngược lại, nó đang dần khiến các hãng sản xuất bỏ quên những lĩnh vực cần được đầu tư nhiều hơn như phần cứng, vật liệu, kỹ thuật cơ khí để đổi lấy sự phô diễn các tính năng phần mềm mới được gắn mác “AI”.

Một yếu tố quan trọng nằm ở vấn đề ngân sách nghiên cứu và phát triển (R&D). Dù là công ty lớn đến đâu, nguồn lực dành cho R&D vẫn luôn hữu hạn. Việc phát triển các mô hình AI tiêu tốn một lượng lớn tài nguyên: từ chi phí đào tạo dữ liệu, thuê đội ngũ kỹ sư chuyên sâu, đầu tư hạ tầng điện toán, đến bảo trì hệ thống. Mỗi đồng chi cho việc phát triển AI đồng nghĩa với việc giảm bớt khả năng tài chính để thực hiện các dự án phần cứng có thể mang tính đột phá cao hơn nhưng đòi hỏi chi phí đầu tư lớn hơn và thời gian hoàn thiện dài hơn.

Ví dụ rõ ràng nhất là smartphone màn hình gập, một trong số ít những đột phá phần cứng đáng chú ý trong thập kỷ qua. Tuy nhiên, dù đã được giới thiệu lần đầu từ năm 2019, đến nay công nghệ này vẫn chưa thực sự đạt đến độ hoàn thiện cần thiết để trở thành xu hướng chủ đạo. Người dùng vẫn phàn nàn về nếp gấp rõ rệt, độ bền thấp, bản lề dễ hư hỏng và giá thành quá cao. Các hãng sản xuất như Samsung, Motorola hay Huawei đang gặp khó khăn trong việc cải thiện nhanh chóng các vấn đề này, một phần vì phải chia sẻ nguồn lực cho việc phát triển các tính năng AI thời thượng hơn để thu hút người dùng trong ngắn hạn.

Ngay cả những ông lớn như Apple vốn nổi tiếng với việc kiểm soát nghiêm ngặt chuỗi cung ứng và đầu tư mạnh vào R&D cũng đang cho thấy sự thận trọng đến mức bảo thủ trong việc đổi mới phần cứng. Trong suốt nhiều năm liền, thiết kế iPhone gần như không có thay đổi lớn. Thay vào đó, Apple tập trung vào phát triển các thuật toán AI để tối ưu hóa hình ảnh, hỗ trợ bảo mật Face ID hay cải thiện Siri nhưng vẫn chưa thể mang đến một bước tiến vượt bậc nào về mặt thiết kế cơ khí hoặc công nghệ pin.

Nếu không có sự tái định hướng chiến lược, rất có thể các bước đột phá phần cứng sẽ ngày càng trở nên hiếm hoi và ngành công nghiệp smartphone sẽ tiếp tục lún sâu vào vòng lặp cập nhật nhỏ giọt hàng năm, trong khi người dùng ngày càng mất hứng thú.

2. Vấn đề chưa được giải quyết

Một trong những điều người dùng mong đợi nhất ở mỗi phiên bản smartphone mới không chỉ là tính năng mới mà còn là việc các vấn đề tồn đọng được giải quyết triệt để. Tuy nhiên, thực tế cho thấy những vấn đề cơ bản vốn tồn tại từ nhiều thế hệ trước vẫn chưa được các nhà sản xuất quan tâm đúng mức, trong khi các tính năng AI mới liên tục được thêm vào như một cách để “đổi gió” mà không thực sự cải thiện trải nghiệm cốt lõi.

Người dùng dòng Galaxy của Samsung là một ví dụ điển hình. Nhiều người bày tỏ sự thất vọng khi dù thiết bị sở hữu camera có độ phân giải cực cao nhưng việc chụp ảnh vẫn bị độ trễ rõ rệt, một vấn đề đã tồn tại qua nhiều thế hệ. Trong khi đó, hãng lại liên tục giới thiệu các tính năng AI như dịch cuộc gọi theo thời gian thực, tóm tắt tin nhắn, gợi ý viết lại nội dung văn bản, những công cụ tuy thú vị nhưng không nằm trong danh sách ưu tiên của phần lớn người dùng.

Ngoài ra, phần mềm rác hay còn gọi là bloatware vẫn tiếp tục là gánh nặng trên các thiết bị Samsung. Dù người dùng liên tục đề nghị giảm bớt các ứng dụng cài sẵn không cần thiết, hãng lại tiếp tục tích hợp thêm các dịch vụ AI mới, khiến hệ thống càng trở nên nặng nề và chiếm dụng tài nguyên không cần thiết.

Với dòng Pixel của Google vốn được quảng bá là tiên phong trong lĩnh vực AI trên smartphone, người dùng cũng không tránh khỏi thất vọng. Tốc độ sạc của thiết bị vẫn chậm hơn nhiều đối thủ, chất lượng video chưa đạt tiêu chuẩn flagship và thời lượng pin chỉ ở mức trung bình. Dù Google tập trung mạnh vào các công cụ như Magic Editor, Call Screen hay Live Translate, người dùng vẫn mong muốn hãng cải thiện những vấn đề cơ bản nhưng quan trọng để nâng cao trải nghiệm thực tế.

Điều này đặt ra câu hỏi: nếu không có sự tập trung quá mức vào AI, liệu các hãng có thể dành nhiều nguồn lực hơn để khắc phục những điểm yếu hiện hữu? Rõ ràng là có nhưng sự lựa chọn hiện tại của họ đang đặt tính mới mẻ lên trên giá trị sử dụng thực tế, làm tổn hại đến lòng tin và sự hài lòng lâu dài của người tiêu dùng.

3. Giao diện người dùng smartphone trở nên phức tạp

Giao diện người dùng là cầu nối giữa người và thiết bị và một giao diện tốt cần sự đơn giản, dễ hiểu và dễ thao tác. Tuy nhiên, xu hướng tích hợp nhiều tính năng AI vào smartphone trong thời gian gần đây lại đang khiến giao diện trở nên phức tạp và thiếu thân thiện hơn bao giờ hết.

Khi người dùng mở menu cài đặt hoặc bảng điều khiển nhanh, họ phải đối mặt với hàng loạt tùy chọn mới, phần lớn trong số đó liên quan đến AI mà không có giải thích rõ ràng về cách sử dụng hoặc lợi ích thực tế. Điều này không chỉ khiến người dùng cảm thấy lúng túng mà còn làm giảm khả năng khám phá và khai thác toàn bộ chức năng của thiết bị.

Đối với những người không am hiểu công nghệ bao gồm người lớn tuổi hoặc người dùng phổ thông việc phải nhớ tên tính năng, cách truy cập và thao tác nhiều bước để sử dụng một công cụ AI có thể trở thành rào cản lớn. Thay vì giúp cuộc sống dễ dàng hơn, các tính năng AI đôi khi khiến người dùng cảm thấy như đang sử dụng một thiết bị xa lạ, quá thông minh đến mức khó tiếp cận.

Không chỉ vậy, nhiều tính năng AI phụ thuộc vào xử lý trên đám mây hoặc yêu cầu kết nối Internet ổn định. Điều này dẫn đến độ trễ trong phản hồi, kết quả không nhất quán hoặc thậm chí không hoạt động nếu không có mạng. Khi người dùng kỳ vọng tính năng hoạt động tức thì nhưng thực tế lại chậm chạp hoặc gián đoạn, sự thất vọng sẽ nhanh chóng lấn át cảm giác thích thú ban đầu.

Thêm vào đó, việc các tính năng AI chạy nền hoặc tiêu tốn tài nguyên hệ thống cũng góp phần khiến thiết bị nóng hơn, hao pin nhanh hơn và đôi khi gây lag khi xử lý các tác vụ đơn giản. Như vậy, những gì được quảng bá là “tương lai của công nghệ” lại đang làm tổn hại đến trải nghiệm hiện tại, điều mà bất kỳ nhà sản xuất nào cũng nên cân nhắc kỹ lưỡng.

4. Ưu tiên cho sự mới lạ hơn là giá trị thực

Trong bối cảnh thị trường smartphone đã trở nên bão hòa và sự khác biệt giữa các sản phẩm ngày càng mờ nhạt, các hãng sản xuất đang dùng AI như một công cụ để tạo điểm nhấn mới lạ. Tuy nhiên, việc đặt nặng sự mới mẻ mang tính tiếp thị hơn là giá trị sử dụng thực sự có thể gây ra những hệ quả lâu dài cho cả ngành công nghiệp và người tiêu dùng.

Nhiều mẫu điện thoại mới ra mắt với mức giá cao ngất ngưởng chỉ vì được trang bị vài tính năng AI chưa được chứng minh về tính hữu ích. Từ khả năng tạo hình nền bằng trí tuệ nhân tạo, chỉnh ảnh tự động, cho đến gợi ý câu trả lời email bằng giọng nói máy, các công cụ này có thể khiến sản phẩm trở nên hấp dẫn trên giấy tờ nhưng trong thực tế, rất ít người dùng duy trì sử dụng lâu dài.

Vấn đề không chỉ nằm ở việc người dùng phải trả thêm tiền cho các tính năng không cần thiết, mà còn ở chỗ những nhu cầu thực sự như độ bền thiết bị, khả năng sửa chữa dễ dàng hoặc chính sách cập nhật phần mềm dài hạn lại bị xem nhẹ. Khi AI trở thành yếu tố “đinh” để định vị sản phẩm, các giá trị cốt lõi dần bị lấn át bởi các tiện ích phụ trợ chưa được kiểm chứng.

Thực tế cho thấy rằng người tiêu dùng ngày càng trở nên tỉnh táo hơn. Họ bắt đầu so sánh chi tiết, đặt câu hỏi về giá trị thật sự của sản phẩm và từ chối chi trả thêm cho những công nghệ mà họ không thực sự sử dụng. Điều này đòi hỏi các nhà sản xuất phải tái định hình chiến lược phát triển sản phẩm thay vì chạy theo trào lưu, cần trở về với những gì thực sự mang lại giá trị lâu dài cho người dùng.

5. Kết luận

AI là một thành tựu công nghệ lớn và chắc chắn sẽ tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong tương lai của smartphone. Tuy nhiên, việc lạm dụng AI như một công cụ tiếp thị, thay vì ứng dụng nó một cách khôn ngoan và cân bằng, đang làm chậm lại sự tiến hóa tự nhiên của ngành công nghiệp này.

Sự đổi mới đích thực không đến từ những bản cập nhật phần mềm lấp lánh mà từ những cải tiến nền tảng từ thiết kế phần cứng, độ bền, tính tiện dụng cho đến sự ổn định của hệ thống. Các công ty cần cân nhắc kỹ lưỡng để không bỏ qua những khía cạnh quan trọng khác chỉ vì chạy theo xu hướng AI ngắn hạn. Việc tích hợp AI không nên là lý do để trì hoãn việc khắc phục các vấn đề hiện tại hoặc bỏ quên những hướng đổi mới có tiềm năng bền vững hơn.

Người dùng xứng đáng nhận được một sản phẩm cân bằng giữa công nghệ hiện đại và giá trị thực tiễn, nơi mà AI hỗ trợ chứ không làm lu mờ các yếu tố cốt lõi của trải nghiệm smartphone.