Chỉ Một Cú Nhấn "Cấp Quyền", Toàn Bộ Điện Thoại Của Bạn Có Thể Bị Hacker Điều Khiển

Cùng với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ di động, điện thoại thông minh không chỉ là phương tiện liên lạc mà còn trở thành ví điện tử, máy tính mini và thiết bị lưu trữ thông tin cá nhân. Tuy nhiên, chính sự tiện lợi và tính năng đa dạng của smartphone cũng trở thành mục tiêu béo bở cho giới tội phạm mạng. Trong thời gian gần đây, các chuyên gia bảo mật tại Zimperium đã phát hiện một loại mã độc mới với hình thức tấn công đặc biệt nguy hiểm, lợi dụng tính năng trợ năng (Accessibility Service) của hệ điều hành Android.

Theo tạp chí Forbes, chiến dịch tấn công này thuộc loại tinh vi nhất từng được ghi nhận, sử dụng kỹ thuật trojan cùng các công cụ giả mạo để chiếm quyền kiểm soát toàn bộ thiết bị Android. Mã độc không lộ diện một cách thô thiển như những dòng virus cũ mà lặng lẽ hoạt động, trà trộn vào các ứng dụng có vẻ ngoài vô hại nhưng thực chất đang âm thầm thu thập, đánh cắp và điều khiển từ xa toàn bộ điện thoại của người dùng.

Một trong những yếu tố then chốt giúp loại mã độc này hoạt động hiệu quả là quyền truy cập tính năng trợ năng, một chức năng vốn được thiết kế để hỗ trợ người khuyết tật. Thế nhưng, dưới bàn tay của các hacker, tính năng này lại trở thành “cửa hậu” lý tưởng cho việc kiểm soát hoàn toàn thiết bị.

1. Ứng dụng giả mạo

Các ứng dụng độc hại trong chiến dịch tấn công này thường được thiết kế với giao diện bắt mắt, tên gọi phổ biến và mô tả tính năng hấp dẫn. Chúng có thể giả dạng thành các app tăng tốc thiết bị, tối ưu pin, quét virus miễn phí, ghi màn hình hoặc hỗ trợ người dùng gặp khó khăn trong thao tác.

Sau khi cài đặt, ứng dụng ngay lập tức yêu cầu người dùng cấp quyền truy cập vào tính năng trợ năng kèm theo lời giải thích “hợp lý” như: cần quyền này để hỗ trợ thao tác nhanh, cải thiện trải nghiệm người dùng hoặc đơn giản là… bạn cần đồng ý để sử dụng tính năng chính của ứng dụng.

Đáng ngại hơn, với một số người dùng không am hiểu công nghệ, việc cấp quyền được xem là bước thiết lập mặc định. Chính vì vậy, rất nhiều người đã vô tình trao toàn bộ quyền điều khiển thiết bị cho ứng dụng giả mạo mà không hề biết mình vừa mở toang cánh cửa cho mã độc.

2. Trợ năng tiện ích cho người dùng

Trợ năng là một tính năng hữu ích trên hệ điều hành Android. Nó cho phép thiết bị đọc to nội dung trên màn hình, mô phỏng thao tác cảm ứng, hỗ trợ điều hướng hoặc thao tác giọng nói cho người khiếm thị, khuyết tật vận động hoặc người dùng cao tuổi. Tuy nhiên, chính vì khả năng can thiệp sâu vào hệ thống, quyền truy cập trợ năng cũng đồng nghĩa với việc ứng dụng được cấp có thể:

·       Theo dõi và ghi lại mọi thao tác người dùng trên màn hình.

·       Tự động nhấn nút, chuyển đổi giữa các ứng dụng.

·       Chụp màn hình và đọc nội dung đang hiển thị.

·       Truy cập tin nhắn SMS và mã OTP.

·       Bỏ qua các cơ chế xác thực như vân tay hoặc mã PIN.

·       Ẩn biểu tượng ứng dụng để tránh bị phát hiện.

Như vậy, một khi mã độc được cấp quyền trợ năng, thiết bị gần như nằm trong tầm kiểm soát hoàn toàn của kẻ tấn công. Chúng có thể ra lệnh tải thêm phần mềm gián điệp, thay đổi cài đặt bảo mật, theo dõi hoạt động, ghi lại dữ liệu nhạy cảm và thậm chí kiểm soát cả camera, micro của thiết bị.

3. Kỹ thuật overlay malware

Một trong những chiêu trò tinh vi nhất mà mã độc hiện đại sử dụng là kỹ thuật overlay malware hay còn gọi là lớp giao diện chồng. Với phương pháp này, hacker tạo ra một giao diện giả giống hệt ứng dụng hợp pháp như ngân hàng, ví điện tử, hệ thống OTP hoặc cổng xác thực hai lớp (2FA).

Khi người dùng mở ứng dụng ngân hàng, thay vì giao diện thật, thứ mà họ nhìn thấy thực ra là lớp giả được tạo bởi mã độc. Người dùng tin rằng mình đang đăng nhập an toàn, nhập tài khoản, mật khẩu, thậm chí là mã OTP. Nhưng toàn bộ thông tin nhạy cảm ấy lại đang bị mã độc ghi lại và gửi về máy chủ điều khiển từ xa.

Vì sao kỹ thuật này nguy hiểm? Bởi nó không cần phải tấn công trực tiếp vào hệ thống ngân hàng. Thay vào đó, nó chỉ cần “lừa” chính người dùng nhập dữ liệu vào giao diện giả mạo. Đây chính là kiểu “tấn công xã hội” (social engineering) kết hợp kỹ thuật, khiến nạn nhân tự đưa thông tin cho hacker một cách chủ động.

4. Người dùng: mắt xích yếu nhất trong chuỗi bảo mật

Google và các hãng bảo mật đã nhận thức được mối nguy hiểm này từ lâu. Android liên tục phát hành các bản cập nhật nhằm siết chặt quyền trợ năng, cảnh báo người dùng mỗi khi có ứng dụng yêu cầu quyền kiểm soát. Tuy nhiên, bất chấp nỗ lực kỹ thuật, hacker vẫn thành công vì mắt xích yếu nhất luôn là con người.

Rất nhiều người dùng smartphone không quan tâm đến các cảnh báo bảo mật, không đọc kỹ thông báo từ hệ điều hành và đặc biệt là không phân biệt được ứng dụng an toàn với ứng dụng giả mạo. Tâm lý “đồng ý cho xong” hoặc bị hấp dẫn bởi tính năng "siêu tiện lợi" của các app tăng tốc điện thoại, tiết kiệm pin, ghi màn hình miễn phí… là mảnh đất màu mỡ cho mã độc phát triển.

Một khảo sát nội bộ trong giới bảo mật cho thấy: hơn 78% người dùng Android từng cấp quyền trợ năng ít nhất một lần mà không hiểu mục đích thực sự của quyền này. Và đó chính là lý do vì sao hàng triệu thiết bị trở thành công cụ cho tin tặc mà chủ nhân không hề hay biết.

5. Hậu quả có thể đến nhanh chóng và âm thầm

Một khi thiết bị đã bị mã độc chiếm quyền, hậu quả không chỉ dừng lại ở việc mất tiền trong tài khoản ngân hàng. Tin tặc có thể truy cập vào dữ liệu cá nhân như ảnh, video, danh bạ, tin nhắn riêng tư. Trong nhiều trường hợp, chúng sử dụng những dữ liệu nhạy cảm này để tống tiền, bôi nhọ hoặc lừa đảo người quen của nạn nhân.

Với quyền điều khiển camera và micro, mã độc còn có thể bí mật quay lại cuộc trò chuyện, chụp hình, ghi âm... tạo ra các đoạn clip giả mạo nhằm gây ảnh hưởng đến cuộc sống và danh dự của người dùng.

Một số chiến dịch tấn công còn hướng đến mục tiêu doanh nghiệp, sử dụng smartphone bị nhiễm để truy cập tài khoản công việc, dữ liệu nội bộ, tài liệu mật… từ đó gây thiệt hại nghiêm trọng cả về tài chính và uy tín.

6. Làm sao để tự bảo vệ mình?

Việc phòng tránh bị chiếm quyền điều khiển thiết bị không hề khó, nếu người dùng thực sự nghiêm túc trong việc bảo vệ dữ liệu cá nhân. Các chuyên gia an ninh mạng đưa ra những lời khuyên cụ thể như sau:

Không bao giờ cấp quyền trợ năng cho ứng dụng không rõ ràng lý do. Nếu một ứng dụng yêu cầu quyền “toàn quyền kiểm soát”, hãy kiểm tra lại: ứng dụng đó đến từ nhà phát triển uy tín hay không, có thực sự cần quyền trợ năng để hoạt động không và bạn có thể dùng ứng dụng đó mà không cần tính năng này hay không?

Gỡ ngay lập tức các ứng dụng yêu cầu quyền trợ năng mà bạn không chủ động cấp. Truy cập phần “Trợ năng” trong Cài đặt điện thoại, kiểm tra danh sách ứng dụng có quyền này và vô hiệu hóa ngay nếu phát hiện bất thường.

Chỉ tải ứng dụng từ Google Play Store hoặc các chợ ứng dụng chính thống. Tránh cài đặt file APK từ website không rõ nguồn gốc cho dù có quảng cáo hấp dẫn thế nào đi nữa. Những ứng dụng ngoài luồng thường không được quét mã độc và có thể chứa backdoor nguy hiểm.

Cài phần mềm bảo mật uy tín như Bitdefender, Kaspersky, Avast hoặc Norton. Đây là lớp phòng thủ quan trọng, có thể quét mã độc, phát hiện quyền truy cập bất thường, và cảnh báo người dùng ngay khi phát hiện hành vi khả nghi.

Cập nhật hệ điều hành và phần mềm thường xuyên. Các bản vá bảo mật thường đi kèm theo bản cập nhật. Trì hoãn cập nhật đồng nghĩa với việc bạn đang để ngỏ cánh cửa cho hacker khai thác lỗ hổng.

7. Kết luận

Trong kỷ nguyên số, nơi mà điện thoại thông minh đóng vai trò trung tâm của mọi hoạt động cá nhân từ tài chính, liên lạc đến lưu trữ hình ảnh và dữ liệu công việc thì việc bảo vệ smartphone cũng chính là bảo vệ tài sản, danh dự và sự riêng tư của chính bạn. Tính năng trợ năng không phải là xấu. Nhưng nếu bạn không hiểu rõ nó, không kiểm soát được ai đang sử dụng nó, thì chính bạn đang tự tay mở cửa cho tin tặc. Hãy nhớ: Chỉ một quyền được cấp sai, cả điện thoại có thể nằm trong tay kẻ xấu. Đừng để một phút bất cẩn khiến bạn phải trả giá bằng toàn bộ dữ liệu, tiền bạc và sự an toàn kỹ thuật số của bản thân.