Thị trường việc làm công nghệ 2025: Cơ hội và thách thức sau cơn sốt AI

Trong hơn hai thập kỷ qua, ngành công nghệ luôn được coi là một trong những “miền đất hứa” hấp dẫn nhất đối với người trẻ trên toàn cầu. Từ Mỹ, châu Âu cho đến châu Á, rất nhiều bạn trẻ chọn học công nghệ thông tin, kỹ thuật phần mềm, khoa học máy tính bởi viễn cảnh rộng mở: công việc nhiều, mức lương hấp dẫn, chế độ đãi ngộ vượt trội và cơ hội thăng tiến hầu như không giới hạn. Chỉ cần có kiến thức về lập trình, biết một số ngôn ngữ phổ biến, hoặc có chút kinh nghiệm thực tập, nhiều người đã dễ dàng tìm được một công việc tốt trong các công ty từ nhỏ đến lớn. Thậm chí, trong giai đoạn trước đại dịch Covid-19, các công ty công nghệ còn phải cạnh tranh quyết liệt để thu hút nhân tài. Người giỏi có thể nhận được hàng loạt lời mời làm việc cùng lúc, được hưởng những đặc quyền đáng mơ ước như làm việc linh hoạt, văn phòng hiện đại, thậm chí kèm cả những phúc lợi xa xỉ.

Thế nhưng, chỉ trong vòng vài năm, toàn bộ bức tranh đó đã đổi màu. Sau đại dịch, hàng loạt đợt sa thải quy mô lớn đã khiến niềm tin vào sự ổn định của ngành công nghệ lung lay mạnh mẽ. Và khi trí tuệ nhân tạo, đặc biệt là ChatGPT, xuất hiện vào cuối năm 2022, mọi thứ lại một lần nữa đảo lộn. Từ chỗ là “thiên đường” với cơ hội cho mọi người, thị trường việc làm công nghệ trở thành một “chiến trường” khốc liệt, nơi chỉ những người thực sự giỏi, có kỹ năng chuyên sâu và khả năng thích nghi nhanh mới có thể trụ vững.

1. Sự “thanh lọc” sau đại dịch Covid-19

Giai đoạn đầu tiên của sự sụt giảm việc làm bắt nguồn từ chính hậu quả của đại dịch Covid-19. Trong suốt giai đoạn 2020 – 2021, khi cả thế giới buộc phải đóng cửa, mọi hoạt động đều dịch chuyển lên không gian số, các công ty công nghệ đã chứng kiến sự bùng nổ chưa từng có về nhu cầu sử dụng dịch vụ. Hệ quả tất yếu là họ tuyển dụng ồ ạt, mở rộng đội ngũ để đáp ứng sự gia tăng đột biến đó. Hàng chục nghìn kỹ sư, lập trình viên, nhà thiết kế sản phẩm, nhân viên hỗ trợ khách hàng, chuyên gia phân tích dữ liệu được bổ sung vào lực lượng lao động chỉ trong vòng vài tháng.

Nhưng khi thế giới dần mở cửa trở lại, nhu cầu trực tuyến giảm xuống, tốc độ tăng trưởng chậm lại, và nguồn thu từ quảng cáo cũng không còn dồi dào, các công ty công nghệ bỗng dưng rơi vào tình trạng “thừa nhân sự”. Đặc biệt, sự cạnh tranh gay gắt trong lĩnh vực công nghệ khiến cho nhiều công ty không đạt được lợi nhuận như kỳ vọng. Kết quả là một đợt “thanh lọc” nhân sự chưa từng có đã diễn ra. Meta, Amazon, Google, Microsoft, Twitter (sau này là X) và hàng loạt tên tuổi khác đều thông báo các đợt cắt giảm nhân sự lên tới hàng chục nghìn người.

Điều khiến sự kiện này trở nên chấn động là trước đó, nhiều người từng tin rằng ngành công nghệ gần như miễn nhiễm với khủng hoảng kinh tế. Nhưng thực tế đã chứng minh điều ngược lại. Đại dịch đã cho thấy ngay cả những ngành được coi là “xương sống của tương lai” cũng có thể đối diện với những biến động mạnh mẽ. Những đợt sa thải quy mô lớn này không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến hàng trăm nghìn người lao động mà còn gieo rắc một tâm lý bất an cho toàn bộ ngành.

2. AI và cú hích từ ChatGPT

Nếu như giai đoạn đầu tiên là kết quả của “thừa người sau đại dịch” thì giai đoạn thứ hai lại bắt nguồn từ một cú hích công nghệ mang tính cách mạng: sự ra mắt của ChatGPT vào cuối năm 2022.

ChatGPT không phải là công cụ AI đầu tiên nhưng nó đánh dấu một bước ngoặt quan trọng khi trí tuệ nhân tạo lần đầu tiên trở nên phổ biến rộng rãi và dễ tiếp cận đến vậy. Người ta có thể trò chuyện, yêu cầu nó viết văn bản, viết mã, dịch thuật, phân tích dữ liệu và thậm chí sáng tạo nội dung trong vài giây. Điều khiến nhiều người bất ngờ là chất lượng của những gì ChatGPT tạo ra đủ tốt để thay thế một phần công việc vốn trước đây chỉ con người mới làm được.

Brendon Bernard, chuyên gia kinh tế cấp cao tại Indeed, đã chỉ ra rằng dù chưa có bằng chứng tuyệt đối để kết luận AI là nguyên nhân trực tiếp khiến số lượng việc làm tiếp tục giảm, nhưng khó có thể phủ nhận tác động mạnh mẽ mà nó mang lại. Xu hướng tự động hóa giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí, nâng cao năng suất, đồng nghĩa với việc nhu cầu tuyển thêm nhân sự giảm xuống. Một nhân viên nay có thể làm khối lượng công việc gấp đôi, thậm chí gấp ba nhờ sự hỗ trợ của AI. Trong bối cảnh đó, việc các công ty không còn mặn mà mở rộng đội ngũ là điều dễ hiểu.

Cũng từ đây, yêu cầu đối với ứng viên ngày càng cao. Thị trường không còn chỗ cho những người chỉ nắm vững kỹ năng cơ bản. Các vị trí còn tồn tại đều đòi hỏi năng lực chuyên môn sâu, khả năng làm việc với AI và kinh nghiệm dày dạn. Các công ty ngày càng ưu tiên những ứng viên có từ 5 năm kinh nghiệm trở lên, biết quản lý dự án, tối ưu hóa hệ thống hoặc triển khai các giải pháp công nghệ tích hợp AI. Người mới ra trường hay những ai chỉ có kỹ năng ở mức nhập môn gần như bị “gạt ra ngoài”.

3. AI và dữ liệu lên ngôi, công việc phổ thông rơi rụng

Nhìn lại chặng đường từ tháng 1/2020 đến tháng 2/2025, có thể thấy rõ sự phân cực mạnh mẽ trong thị trường việc làm công nghệ. Một bên là những công việc liên quan đến AI, dữ liệu và công nghệ doanh nghiệp ngày càng bùng nổ. Bên còn lại, những công việc phổ thông vốn từng chiếm phần lớn thị trường thì lại giảm sút nghiêm trọng.

Trước hết, nhóm công việc liên quan đến AI và học máy (machine learning) đang trở thành “ngôi sao sáng”. Các kỹ sư học máy, chuyên gia AI/ML không chỉ giữ được nhu cầu sau đại dịch mà còn vượt xa mức tuyển dụng trước năm 2020. Sự bùng nổ này không chỉ đến từ các công ty công nghệ, mà còn từ các ngành truyền thống như tài chính, y tế, bán lẻ, sản xuất, tất cả đều muốn tận dụng AI để tối ưu hóa quy trình và nâng cao lợi thế cạnh tranh. Mức lương trung bình lên tới 260.000 USD/năm cho một kỹ sư học máy là minh chứng rõ rệt cho giá trị mà họ mang lại.

Bên cạnh đó, công nghệ doanh nghiệp cũng giữ được phong độ ổn định. Các giải pháp quản trị như SAP, Oracle hay Microsoft Dynamics vẫn là nền tảng sống còn với doanh nghiệp toàn cầu. Dù công nghệ có thay đổi đến đâu, những hệ thống quản lý chuỗi cung ứng, kế toán, nhân sự, tài chính… vẫn phải hoạt động trơn tru. Điều này đảm bảo cho các chuyên gia trong lĩnh vực ERP một vị trí vững chắc.

Tiếp đến là khoa học dữ liệu (data science) lĩnh vực vốn đã nóng trong nhiều năm và nay càng trở nên quan trọng hơn nhờ AI. Trong thời đại mà dữ liệu được coi là “dầu mỏ mới”, các công ty sẵn sàng chi trả để có những chuyên gia giỏi phân tích, dự đoán và đưa ra insight chính xác. Ngày nay, một nhà khoa học dữ liệu không chỉ biết xử lý dữ liệu lớn mà còn cần thành thạo các công cụ AI để nâng cao chất lượng phân tích. Sự kết hợp này biến họ thành những nhân tố quan trọng trong chiến lược phát triển của doanh nghiệp.

Ngược lại, nhóm công việc phổ thông lại rơi vào tình trạng ảm đạm. Theo nghiên cứu của Indeed, số lượng tin tuyển dụng kỹ sư phần mềm giảm đến 49% so với đầu năm 2020. Các vị trí lập trình trung cấp như Android, Java, iOS, .Net hay lập trình web còn giảm mạnh hơn, trên 60%. Những kỹ năng vốn từng được xem là “tấm vé vàng” nay không còn đủ để đảm bảo việc làm. Người lao động buộc phải nâng cấp kỹ năng, học thêm những mảng mới nếu không muốn bị tụt lại.

4. Người trẻ trong ngành liệu ai sẽ trụ lại?

Thực tế này đặc biệt đáng lo ngại đối với những người mới bước vào ngành. Sinh viên ngành công nghệ, lập trình viên trẻ hay những người đang chuyển hướng sự nghiệp vào IT nay phải đối mặt với một bức tường cao hơn rất nhiều so với thế hệ trước.

Nếu như trước kia, chỉ cần nắm một ngôn ngữ lập trình phổ biến, làm một vài dự án cá nhân, ứng viên đã có thể tìm được việc, thì nay họ phải cạnh tranh với không chỉ bạn học đồng trang lứa mà còn với AI vốn có thể viết code cơ bản nhanh và hiệu quả hơn con người. Họ cũng phải đối diện với những kỹ sư giàu kinh nghiệm, sẵn sàng nhận mức lương thấp hơn để giữ vị trí. Cơ hội ít đi, yêu cầu cao hơn, áp lực nặng nề hơn, tất cả khiến cho hành trình bước chân vào ngành công nghệ của người trẻ trở nên gian nan chưa từng có.

Tuy nhiên, ở một góc độ khác, nhiều chuyên gia cho rằng đây là một sự “lọc ảo” cần thiết. Ngành công nghệ đã trải qua một giai đoạn “bong bóng” khi quá nhiều người lao vào học lập trình chỉ vì nghĩ đó là con đường dễ dàng để có việc làm tốt. Sự sụt giảm cơ hội hiện tại buộc các ứng viên phải nghiêm túc đầu tư vào kỹ năng, sáng tạo và tư duy hệ thống. Ngành công nghệ từ đây sẽ không còn là mảnh đất cho số đông, mà là sân chơi của những người thực sự đam mê và có năng lực nổi trội.

5. Tương lai của việc làm công nghệ

Nhìn về tương lai từ năm 2020 đến 2025, những thay đổi trong ngành công nghệ Mỹ phản ánh một xu hướng rõ ràng: AI không chỉ là xu thế nhất thời, mà là động lực dài hạn định hình lại toàn bộ thị trường việc làm.

Câu hỏi không phải là AI có thay thế con người hay không, mà là ai sẽ biết cách tận dụng AI để trở nên hiệu quả hơn. Những kỹ năng như lập trình cơ bản, xây dựng ứng dụng đơn giản dần trở thành thứ mà AI có thể làm tốt hơn. Trong khi đó, con người vẫn giữ lợi thế trong việc tư duy sáng tạo, thiết kế hệ thống tổng thể, đưa ra chiến lược và giải quyết các vấn đề phức tạp mà AI chưa thể xử lý.

Do đó, thay vì cạnh tranh trực diện với AI, người lao động công nghệ cần học cách coi AI như một công cụ hỗ trợ. Một kỹ sư giỏi không chỉ biết viết code, mà còn biết sử dụng AI để tăng tốc độ làm việc, giảm sai sót, và tập trung vào những phần sáng tạo hơn. Một nhà khoa học dữ liệu không chỉ phân tích thủ công, mà còn biết khai thác mô hình AI để tìm ra insight nhanh hơn. Một nhà quản lý dự án không chỉ điều phối nhân sự, mà còn biết tích hợp AI vào quy trình để tối ưu hóa hiệu suất.

Ở góc độ cá nhân, tôi tin rằng đây là một bước ngoặt tất yếu. Giống như khi máy móc thay thế lao động thủ công, hay khi Internet làm biến mất nhiều ngành nghề truyền thống, AI cũng sẽ làm thay đổi ngành công nghệ. Nhưng điều này không có nghĩa là công việc sẽ biến mất hoàn toàn. Nó chỉ chuyển hóa sang những hình thức mới, đòi hỏi kỹ năng mới, và phần thưởng sẽ thuộc về những ai dám học hỏi và thích ứng.

6. Kết luận

Nhìn lại chặng đường từ 2020 đến 2025, thị trường việc làm công nghệ đã trải qua hai cú sốc lớn: đợt “thanh lọc” sau đại dịch và cú hích từ sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo. Cả hai sự kiện này đều đã thay đổi hoàn toàn cách các công ty nhìn nhận về nhân sự, cũng như cách người lao động cần chuẩn bị cho tương lai. Những ai có kỹ năng chuyên sâu về AI, dữ liệu, công nghệ doanh nghiệp vẫn giữ được chỗ đứng vững chắc, thậm chí hưởng mức lương cao kỷ lục. Trong khi đó, những công việc phổ thông, vốn từng là “cửa ngõ” dễ dàng vào ngành, đang dần biến mất. Thông điệp cuối cùng rất rõ ràng: AI không phải là kẻ thù, mà là người đồng hành. Nếu biết tận dụng nó, học hỏi và nâng cấp bản thân, bạn không chỉ tồn tại mà còn có thể bứt phá trong thời đại mới. Nhưng nếu dậm chân tại chỗ, giữ suy nghĩ “chỉ cần biết code là đủ”, thì rất có thể bạn sẽ là người bị bỏ lại phía sau.