Rùng Mình Với Video Do AI Dựng: Câu View Trên Xác Thực Tế

Chỉ trong vài tháng gần đây, một làn sóng mới đang âm thầm định hình lại diện mạo của nội dung số trên nền tảng YouTube tại Việt Nam: các video được tạo ra bởi trí tuệ nhân tạo (AI) với mô-típ giật gân, tăm tối và rùng rợn. Chúng xuất hiện như nấm sau mưa, chiếm sóng khắp các nền tảng đề xuất, len lỏi trong danh sách phát của người dùng. Không giống như những thước phim tài liệu hay chương trình truyền hình thực tế được đầu tư bài bản, loại video này thường chỉ kéo dài vài phút, nhưng lại đủ sức gieo rắc sự hoài nghi, sợ hãi và cảm giác bất an một cách tinh vi.

Điểm chung của chúng là cấu trúc nội dung lặp lại đến nhàm chán nhưng vẫn đủ thu hút đại chúng: một giọng đọc đều đều, vô cảm kể về các vụ án mạng giả tưởng, đầy chi tiết máu me và các tình tiết xoắn não như ghen tuông, loạn luân, giết người phi tang xác, mưu sát tập thể. Tưởng như đây chỉ là một thể loại giải trí đặc thù, nhưng khi đi sâu vào từng video, điều khiến người ta rùng mình lại chính là việc những câu chuyện này thường được gắn chặt với các địa danh cụ thể, thậm chí mô phỏng cả đặc sản địa phương.

1. Lấy địa danh, đặc sản rồi gắn với nội dung tiêu cực để câu view

Thanh Hóa, Nghệ An, Hải Phòng, Đà Lạt, Quảng Ngãi, Tây Ninh… hàng loạt tỉnh thành bất ngờ trở thành bối cảnh cho những vụ án đẫm máu trong trí tưởng tượng. Điều khiến công chúng không khỏi giật mình là hình ảnh minh họa trong video được dựng bằng AI vô cùng chân thực: từ cảnh phố thị quen thuộc, bảng hiệu quán ăn cho đến khuôn mặt, cử chỉ của “nhân vật” đều mang nét sống động khó phân biệt với đời thực. Một số video thậm chí sử dụng hình ảnh món ăn đặc sản như bún cá, nem chua, súp lươn, bánh canh Trảng Bàng làm "đạo cụ" để gia tăng mức độ chân thực và tạo cảm giác rùng rợn đầy tương phản.

Sự phối hợp giữa hình ảnh chân thực và lời kể lạnh lùng như bóp méo chính hình ảnh của những vùng đất này trong tâm trí người xem. Dù nhà sản xuất có nhấn mạnh rằng đây là “tác phẩm giả tưởng” hay “hình ảnh do AI tạo ra”, thì việc lặp đi lặp lại nội dung độc hại, gắn liền với địa danh cụ thể đã dần tạo nên một sự nhầm lẫn tiềm tàng.

Chỉ cần vài phút đọc bình luận bên dưới mỗi video, người ta có thể thấy hàng loạt phản ứng lo lắng, hoài nghi, thậm chí là sợ hãi từ người xem. Không ít người thú nhận rằng sau khi xem xong một video kể về một vụ giết người ghê rợn diễn ra tại một quán bún cá ở Hải Phòng, họ không thể ăn món này trong nhiều ngày. Một số người khác cho rằng họ “ớn lạnh” khi nghe nhắc đến súp lươn, bởi hình ảnh trong video gợi lại liên tưởng đến một thi thể bị giấu trong nồi nước sôi.

Sự ảnh hưởng này tuy vô hình nhưng vô cùng tai hại. Không chỉ làm tổn hại đến hình ảnh địa phương trong mắt cộng đồng mạng, nó còn có thể ảnh hưởng tiêu cực đến ngành du lịch, dịch vụ ẩm thực vốn đang phục hồi chậm sau đại dịch. Với những địa phương đang nỗ lực xây dựng thương hiệu văn hóa, ẩm thực hoặc phát triển du lịch địa phương, các video như thế này chẳng khác gì một chiến dịch bôi đen vô hình nhưng đầy hiệu lực.

Vấn đề không chỉ dừng lại ở việc "câu view rẻ tiền", mà còn phản ánh một thực trạng nguy hiểm hơn: trí tuệ nhân tạo đang bị khai thác vô tội vạ bởi những nhà sáng tạo nội dung thiếu đạo đức, sẵn sàng sử dụng danh tiếng, lịch sử, đặc sản của một vùng đất làm công cụ để trục lợi, bất chấp tổn thương gây ra cho cộng đồng.

2. Nội dung ảo, tác hại thật

Có thể nói, điều nguy hiểm nhất không nằm ở việc những video này là thật hay giả, mà nằm ở chỗ chúng đánh lừa được cảm xúc thật của con người. Trong một thế giới mà hình ảnh do AI tạo ra có thể tái hiện gần như hoàn hảo mọi biểu cảm, hành động, khung cảnh, thì ranh giới giữa hư cấu và hiện thực ngày càng trở nên mờ nhạt.

Khi một người liên tục tiếp xúc với các video mang màu sắc tội ác, rùng rợn và đẫm máu, họ rất dễ bị chai sạn cảm xúc. Đặc biệt là giới trẻ - những người đang trong quá trình hình thành thế giới quan và hệ giá trị - có xu hướng dễ bị ảnh hưởng bởi các nội dung kích thích thần kinh mạnh mẽ. Ban đầu có thể chỉ là tò mò, nhưng dần dà trở thành nghiện cảm giác mạnh, rồi hình thành xu hướng tìm kiếm các nội dung ngày càng kinh dị hơn. Điều này đã được chứng minh bởi nhiều nghiên cứu tâm lý học, cho thấy sự lặp lại các hình ảnh bạo lực có thể làm tăng ngưỡng kích thích và khiến người xem trở nên thờ ơ, vô cảm với nỗi đau của người khác.

Không dừng lại ở đó, khi các tình tiết như giết người do ngoại tình, phi tang xác người thân, loạn luân trong gia đình được thể hiện như một "tác phẩm nghệ thuật", được dựng cảnh trau chuốt và lồng tiếng êm ái, người xem sẽ bị lệch chuẩn đạo đức mà không hề hay biết. Họ có thể cho rằng đây là "chuyện bình thường", hoặc tệ hơn, mất khả năng nhận diện đúng - sai trong các mối quan hệ xã hội. Với một bộ phận người trẻ có nền tảng giáo dục không vững vàng, hậu quả lâu dài có thể dẫn đến sự hoài nghi về các giá trị truyền thống, đánh mất lòng tin vào gia đình, cộng đồng và thậm chí chính bản thân.

Không thể phủ nhận rằng AI là một công cụ hỗ trợ sáng tạo mạnh mẽ, nhưng khi công cụ này rơi vào tay những cá nhân chỉ biết chạy theo lợi nhuận, thiếu trách nhiệm với cộng đồng, thì một nội dung ảo cũng đủ để phá hủy lòng tin thật. Trên thực tế, đã có những trường hợp người xem tìm đến chính quyền địa phương để “xác minh vụ án” chỉ vì họ tin rằng video là thật. Sự hoang mang này không chỉ làm tiêu tốn tài nguyên xã hội, mà còn tạo áp lực lên các cơ quan quản lý thông tin và truyền thông.

Thậm chí, một số chuyên gia tâm lý học đã cảnh báo rằng nếu xu hướng này tiếp tục lan rộng, xã hội sẽ đối mặt với một “đại dịch thông tin tiêu cực”, nơi mà cảm xúc sợ hãi bị lạm dụng để thao túng hành vi tiêu dùng, ý thức xã hội và thậm chí cả niềm tin vào thực tại.

Vậy ai là người chịu trách nhiệm? Rất khó để truy cứu khi người tạo video luôn kèm theo dòng chữ “hư cấu” hoặc “không có thật”. Nhưng rõ ràng, khi những nội dung như vậy tràn lan trên không gian mạng, trách nhiệm không chỉ thuộc về người làm nội dung, mà còn nằm ở các nền tảng phân phối và chính người xem.

Các nền tảng như YouTube cần có thuật toán phân tích ngữ cảnh sâu hơn để hạn chế đề xuất nội dung tiêu cực, đặc biệt là khi chúng có yếu tố vi phạm đạo đức hoặc làm tổn thương cộng đồng cụ thể. Trong khi đó, cộng đồng người xem cũng cần học cách tỉnh táo, có trách nhiệm với cảm xúc của mình và của người khác. Việc tẩy chay, báo cáo hoặc chặn các kênh chuyên đăng tải nội dung độc hại là hành động nhỏ nhưng mang lại hiệu ứng tích cực trong dài hạn.

3. Khi AI trở thành “vũ khí cảm xúc”

Nội dung tiêu cực không phải là điều mới. Truyền thông giật gân, báo lá cải hay phim kinh dị đã tồn tại hàng thập kỷ. Tuy nhiên, điều khác biệt nằm ở chỗ AI đã hạ thấp rào cản sáng tạo, giúp bất kỳ ai cũng có thể trở thành “nhà sản xuất” trong vài phút, mà không cần đến kỹ năng quay dựng, kịch bản hay đạo diễn. Chỉ với một vài dòng prompt đơn giản, một đoạn script được viết bằng công cụ AI, cùng một phần mềm dựng video tự động, một người vô danh cũng có thể sản xuất hàng chục video “sát nhân”, “ma ám” mỗi ngày.

Khả năng tạo dựng hình ảnh chân thực của AI, đặc biệt là các mô hình như Midjourney, DALL·E, hoặc Stable Diffusion đã đạt đến mức mà mắt thường khó phân biệt thật – giả. Khi những hình ảnh đó được đặt trong bối cảnh đời sống quen thuộc như tiệm bánh mì, quán phở, hay khu dân cư đông đúc, người xem dễ bị đánh lừa rằng đây là ảnh thật, nhân vật thật, sự kiện thật.

Điều này khiến AI nay có nguy cơ trở thành vũ khí cảm xúc nếu bị lạm dụng. Khi trí tưởng tượng kết hợp với dữ liệu đào tạo khổng lồ, được “nhào nặn” bởi những cá nhân thiếu đạo đức, thì kết quả cuối cùng không phải là tác phẩm nghệ thuật, mà là sản phẩm độc hại gây tổn thương tâm lý, làm lệch lạc nhận thức và thao túng dư luận.

4. Cần một hàng rào đạo đức cho nội dung do AI tạo ra

Không ai phủ nhận quyền tự do sáng tạo. Nhưng như mọi quyền tự do khác, nó cần được đi kèm với trách nhiệm đạo đức. Trong thế giới nơi AI có thể tái hiện bất cứ điều gì, sự thật lại trở thành thứ dễ bị thao túng nhất.

Cộng đồng sáng tạo nội dung cần một bộ quy tắc đạo đức số, được xây dựng trên sự đồng thuận giữa nhà phát triển AI, nền tảng phân phối và cộng đồng người dùng. Những quy tắc này không chỉ dừng lại ở việc gắn nhãn “giả tưởng”, mà cần có cơ chế xác minh nguồn gốc hình ảnh, đánh giá nội dung theo tiêu chí ảnh hưởng đến cộng đồng, đặc biệt là khi có yếu tố bịa đặt liên quan đến địa danh, văn hóa, ẩm thực, tôn giáo.

Song song đó, việc nâng cao nhận thức của người dùng cũng đóng vai trò sống còn. Trong thời đại mà bất cứ ai cũng có thể là nạn nhân của thao túng cảm xúc, kỹ năng phân tích nội dung, đánh giá tính xác thực và bảo vệ sức khỏe tinh thần cần được coi là một phần trong giáo dục số hiện đại.

5. Kết luận

Những video rùng rợn do AI tạo ra không chỉ đơn thuần là một xu hướng giải trí nhất thời. Chúng đang từng ngày từng giờ thay đổi cách chúng ta cảm nhận thế giới, nhìn nhận cộng đồng và đánh giá các mối quan hệ xung quanh. Dưới lớp vỏ bọc của sự sáng tạo, của kỹ thuật cao và công nghệ hiện đại, có những nội dung đang phá vỡ sự thật, bẻ cong đạo đức và làm tổn thương cộng đồng.

Trong bối cảnh đó, trách nhiệm không chỉ thuộc về những người tạo ra nội dung, mà còn nằm ở chính mỗi chúng ta, người tiêu dùng thông tin. Khi nhấn nút xem, nút thích hay nút chia sẻ, chúng ta đang tiếp tay cho sự lan tỏa của một loại “virus tinh thần”. Chỉ khi mỗi cá nhân biết dừng lại, phản biện và lựa chọn thông minh, không gian số mới có thể trở thành nơi lan tỏa tri thức, cảm xúc tích cực và sự tử tế đúng như kỳ vọng ban đầu của nó.